Áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền là một bước tiến quan trọng trong việc hiện đại hóa quản lý thuế và minh bạch hóa hoạt động thương mại. Tuy nhiên, việc này cũng đặt ra nhiều thách thức cho hàng triệu hộ kinh doanh cá thể trên cả nước. Nghị định 70/2025/NĐ-CP yêu cầu hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối trực tiếp với cơ quan thuế. Mặc dù chính sách này là cần thiết, nhưng việc triển khai cần được thực hiện đúng cách để không gây khó khăn cho hộ kinh doanh.
Kết quả khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho thấy, mặc dù 94% hộ kinh doanh đã nghe nói đến Nghị định 70/2025/NĐ-CP, nhưng chỉ 11% trong số đó hiểu rõ nghĩa vụ thuế của mình. Hơn một nửa hộ kinh doanh chưa từng được cơ quan thuế liên hệ hay hướng dẫn cụ thể. Điều này cho thấy chính sách đã đến “tai” nhưng chưa chạm được đến tầm “hiểu”, và chưa hiểu thì rất khó thực thi.
Gần 5 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động trên cả nước chiếm tỷ trọng đáng kể trong nền kinh tế nội địa. Họ không chỉ là những người bán hàng quán chợ, chủ tiệm tạp hóa, quán ăn gia đình… mà còn là những tác nhân lan tỏa việc làm, giữ cho các chuỗi cung ứng hàng hóa, dịch vụ địa phương không đứt gãy. Mặt khác, đây cũng là nhóm dễ bị tổn thương nhất khi chính sách thay đổi đột ngột hoặc thiếu hướng dẫn cụ thể.
Khảo sát của VCCI đã cho thấy rõ hơn những khó khăn mà hộ kinh doanh đang gặp phải khi triển khai hóa đơn điện tử. 73% gặp khó do thiếu kỹ năng công nghệ; 53% lo ngại thủ tục phức tạp; gần một nửa gặp trở ngại do thay đổi thói quen kinh doanh. Thậm chí có tình trạng hiểu sai chính sách, khi không ít hộ kinh doanh lo rằng việc kê khai doanh thu thực tế sẽ làm tăng đột biến số thuế phải nộp so với hình thức thuế khoán trước đây. Vì thế, 63% hộ kinh doanh được khảo sát lựa chọn giảm quy mô, duy trì hoạt động nhưng thu hẹp lại.
Hộ kinh doanh ủng hộ đóng thuế, ủng hộ áp dụng hóa đơn điện tử – nhiều người trong số họ đã khẳng định điều này. Tuy nhiên, để những lợi ích này trở thành hiện thực, điều kiện tiên quyết là chính sách phải được thực thi hiệu quả. Tất cả những gì hộ kinh doanh mong muốn là một lộ trình hợp lý, phù hợp với khả năng thực thi của họ, cùng với cơ chế hỗ trợ thực chất và truyền thông dễ hiểu, dễ tiếp cận.
Từ góc độ chính sách, điều cấp thiết hiện nay không phải là tiếp tục đẩy mạnh áp dụng quy định, mà là thiết kế cơ chế thực hiện phù hợp hơn. Cần có lộ trình phân tầng áp dụng – ưu tiên triển khai ở đô thị lớn, với các hộ kinh doanh có quy mô đáng kể, rồi mới nhân rộng ra toàn quốc. Việc thí điểm trước ở một số địa phương cũng là một cách “thử lửa” chính sách, giúp cơ quan thuế kịp thời hiệu chỉnh trước khi triển khai đại trà. Đồng thời, cần có cơ chế hỗ trợ kỹ thuật, tài chính, truyền thông đồng bộ, cũng như phải đầu tư mạnh mẽ cho hạ tầng kỹ thuật: phần mềm hóa đơn, máy tính tiền kết nối mạng, đào tạo kỹ năng số cho hộ kinh doanh.
Hộ kinh doanh là một phần máu thịt của nền kinh tế địa phương, là cấu phần không thể thiếu trong nền kinh tế quốc gia. Nếu biết lắng nghe, hỗ trợ và dẫn dắt hộ kinh doanh đi cùng, họ sẽ trở thành lực đẩy bền vững nhất cho phát triển kinh tế – xã hội, cho hành trình chuyển đổi số quốc gia.
