Để giảm thiểu ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên thế giới đang siết chặt các quy định đối với phương tiện chạy xăng dầu bằng cách tổ chức vùng phát thải thấp hoặc không phát thải. Các thành phố như Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo, Thâm Quyến, Phật Sơn, Đông Quan và Hàng Châu đã và đang triển khai các vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ) nhằm giảm thiểu khí thải và cải thiện chất lượng không khí.
Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), chính sách ZEZ không tốn nhiều ngân sách nhưng có thể giúp giảm đáng kể khí thải, đi kèm lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm lượng xe lưu thông, bớt tắc nghẽn và thúc đẩy thị trường xe điện phát triển nhanh hơn.
ZEZ được đánh giá cao nhưng cũng vấp phải một số e ngại về tác động kinh tế – xã hội. Ví dụ, chi phí mua xe điện hoặc khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ vận chuyển có thể ảnh hưởng đến người dân thu nhập thấp hoặc nhóm dễ bị tổn thương đang sinh sống trong khu vực.
Các thành phố tiên phong như Thâm Quyến, Amsterdam và Rotterdam đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả, có thể là bài học kinh nghiệm cho những đô thị khác. Một số thành phố bắt đầu với việc hạn chế xe tải diesel hoặc xăng ở giai đoạn đầu khi triển khai ZEZ.
Thâm Quyến đã thiết lập 10 khu ZEZ với tổng diện tích 22 km2, chỉ chiếm khoảng 1,1% diện tích thành phố. Các khu vực này được bố trí tại trung tâm các quận nội thành, nơi thường xuyên ghi nhận mức độ ô nhiễm không khí cao, ùn tắc giao thông và thiếu hụt chỗ đỗ xe.
Để doanh nghiệp đủ thời gian chuẩn bị, Rotterdam áp dụng giai đoạn chuyển tiếp kéo dài. Chính sách ZEZ bao phủ diện tích 13 km2 và hạn chế nhiều loại xe tải không được lưu thông được công bố từ năm 2020, khoảng 4 năm trước khi áp dụng.
WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể là thách thức nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.
WRI khuyến nghị rằng chính sách cần tránh gây ra những tác động tiêu cực cho các công ty vận tải nhỏ và cư dân, đồng thời mang lại thêm các lợi ích đi kèm như tăng hiệu quả vận hành và giảm tắc nghẽn.
