Trong bối cảnh nền kinh tế nước nhà đang đối mặt với nhiều thách thức, nông nghiệp đang nổi lên như một “trụ đỡ” quan trọng. Năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của cả nước đã đạt kỷ lục 62,5 tỷ USD, tăng 18,7% so với năm 2023. Trung Quốc tiếp tục là thị trường tiêu thụ hàng nông sản, thủy sản lớn nhất của Việt Nam. Tuy nhiên, vấn đề then chốt là phải tổ chức sản xuất, chế biến, xuất khẩu sao cho thật bền vững lâu dài.

Gần đây, Trung Quốc đã đưa ra các quy định về nhập khẩu sầu riêng khá khắt khe, dẫn đến việc từ chối nhập khẩu nhiều lô sầu riêng của Việt Nam, khiến giá sầu riêng giảm sâu. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có những biện pháp ứng phó nhằm hỗ trợ ngành hàng sầu riêng. Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, cuối tháng 5/2025, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đã trực tiếp sang làm việc với Hải quan Trung Quốc. Hai bên đã thống nhất về việc củng cố ngành hàng, thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu sầu riêng bền vững. Phía Trung Quốc đã phê duyệt bổ sung thêm gần 1.000 mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói.

Về lâu dài, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao ứng dụng công nghệ mới, chuyển đổi số trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ, quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc sầu riêng. Bộ cũng đang rà soát các phòng thí nghiệm ở các vùng miền, vùng trọng điểm sản xuất nông nghiệp để kiểm tra chất lượng hàng nông sản. Ông Tiến cũng cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang rà soát toàn bộ quy trình canh tác theo chuỗi của nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp. Bộ sẽ làm từ khâu chọn giống, trồng trọt, thu hoạch, thu mua, đóng gói, chế biến… và kiểm tra gắt gao các loại chất cấm trong phân bón, thuốc bảo vệ thực vật sản xuất trong nước và nhập khẩu.

Thủ tướng Chính phủ cũng đã có Công điện số 71/CĐ-TTg về một số nhiệm vụ thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu sầu riêng bền vững. Thủ tướng yêu cầu ngành nông nghiệp, chính quyền địa phương, doanh nghiệp, người trồng sầu riêng phải rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định về quản lý, sử dụng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, bảo đảm công khai, minh bạch, khả thi, thống nhất, phù hợp với thông lệ quốc tế và điều kiện thực tiễn của Việt Nam. Với những nỗ lực của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ, hy vọng ngành hàng sầu riêng sẽ sớm ổn định và tiếp tục là một trong những sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Việt Nam.

Để tiếp tục hỗ trợ ngành hàng sầu riêng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tích cực phối hợp với các địa phương, doanh nghiệp để triển khai các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng yêu cầu của thị trường xuất khẩu. Đồng thời, Bộ cũng đang đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn người dân và doanh nghiệp về các quy định mới của Trung Quốc, cũng như các giải pháp để nâng cao chất lượng sản phẩm.

…

Thanh tra Chính phủ sẽ tiến hành thanh tra bốn dự án thủy lợi lớn thuộc quản lý của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, bao gồm Dự án Quản lý nước Bến Tre Jica3, Dự án Hồ chứa nước Krông Pách Thượng tỉnh Đắk Lắk, Hồ chứa nước bản Mồng giai đoạn 1 tỉnh Nghệ An, và Công trình thủy lợi Hồ chứa nước Ia Mơr tỉnh Đắk Lắk. Đây là một trong những đợt thanh tra diện rộng trong nhiều năm, với mục tiêu làm rõ nguyên nhân chậm trễ, sai phạm nếu có, và kiến nghị giải pháp khắc phục, nhằm đưa các dự án nhanh chóng đi vào thực tế, tránh lãng phí tài nguyên và đất đai.

Việc thanh tra bắt đầu trong tháng 7 và kết luận thanh tra sẽ được ban hành trước ngày 25/9. Kết quả tổng hợp sẽ được Thanh tra Chính phủ báo cáo Thủ tướng vào đầu tháng 10. Cả bốn dự án đều là những dự án quy mô lớn, có tổng vốn đầu tư hàng nghìn tỷ đồng nhưng vướng mắc nhiều vấn đề, chậm tiến độ kéo dài.

Dự án Quản lý nước Bến Tre JICA-3 có tổng mức đầu tư 6.200 tỷ đồng từ vốn vay ODA của Chính phủ Nhật Bản, được Bộ Nông nghiệp và Môi trường phê duyệt điều chỉnh vào năm 2017. Dự án do Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 9 làm chủ đầu tư, phối hợp cùng Ban Quản lý Dự án Công trình Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bến Tre thực hiện công tác giải phóng mặt bằng. Dự án tiến hành xây dựng 8 cống lớn, tuy nhiên đến nay, chỉ mới hoàn thành 2 cống, còn lại 6 cống đang chậm triển khai.

Dự án Hồ chứa nước Krông Pách Thượng tại Đắk Lắk có tổng mức đầu tư 5.536 tỷ đồng, trong đó giai đoạn 1 là 4.415 tỷ đồng, giai đoạn 2 là 1.120 tỷ đồng. Dự án do Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 9 làm chủ đầu tư, phối hợp với Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng các công trình giao thông và nông nghiệp phát triển nông thôn Đắk Lắk. Giai đoạn 1 đã hoàn thành và được khánh thành vào tháng 4 năm nay, với các hạng mục như cụm công trình đầu mối, hệ thống kênh chính Bắc và Nam, cấp nước tưới cho 14.900 ha đất nông nghiệp và nước sinh hoạt cho gần 73.000 người. Giai đoạn 2 đang triển khai hệ thống kênh cấp dưới theo kế hoạch, dự kiến sẽ hoàn thành trước 31/12/2026 theo quyết định phê duyệt dự án.

Dự án Hồ chứa nước Bản Mồng tại Nghệ An có tổng mức đầu tư ban đầu 4.455 tỷ đồng, sau điều chỉnh vào năm 2023 tăng lên 5.552 tỷ đồng. Dự án được khởi công từ năm 2010, do Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 4 làm chủ đầu tư hợp phần cụm công trình đầu mối, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An phụ trách hợp phần bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Đây là dự án đa mục tiêu với dung tích hồ 225 triệu m³, cung cấp nước tưới cho gần 19.000 ha đất nông nghiệp, phục vụ sinh hoạt, phát triển thủy điện và điều tiết lũ. Tuy nhiên, đến nay công tác giải phóng mặt bằng vẫn chưa hoàn tất với khoảng 226 ha còn vướng mắc, liên quan tới gần 80 hộ dân.

Dự án Hồ chứa nước Ia Mơr (ở Đắk Lắk và Gia Lai) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt từ năm 2005 với tổng vốn đầu tư hơn 1.263 tỷ đồng. Đến năm 2015, dự án điều chỉnh xuống hơn 1.160 tỷ đồng, tuy nhiên tình hình cũng không khả quan hơn. Dự án do Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 8 làm chủ đầu tư, phần giải phóng mặt bằng giao cho UBND tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk thực hiện. Mặc dù hệ thống kênh dẫn nước từ tỉnh Gia Lai về tỉnh Đắk Lắk cơ bản đã hoàn thành, đã đảm bảo cung cấp nước cho 9.200 ha, nhưng trong quá trình địa phương thực hiện đền bù đã phát sinh sai phạm nghiêm trọng.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ban hành Công điện số 110/CĐ-TTg, yêu cầu các bộ, ngành và địa phương khẩn trương triển khai các biện pháp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong lĩnh vực đất đai. Văn bản này nhấn mạnh sự cần thiết phải có những giải pháp cấp thiết để giải quyết các vấn đề phát sinh trong lĩnh vực đất đai, đặc biệt là các thủ tục hành chính (TTHC) liên quan đến đất đai.

Lĩnh vực đất đai hiện đang là một trong những vấn đề nóng và phức tạp, với nhiều TTHC chồng chéo, bất cập. Theo thống kê, có đến 70% đơn thư khiếu nại, khiếu kiện của người dân và doanh nghiệp liên quan đến đất đai. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan chức năng để giải quyết các vướng mắc và bất cập, nhằm giảm thiểu những bức xúc từ phía người dân và doanh nghiệp.

Tại phiên họp tổ của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã bày tỏ sự trăn trở về TTHC trong lĩnh vực đất đai và nhấn mạnh cần phải giảm TTHC, giảm chi phí và thời gian cho người dân và doanh nghiệp. Thủ tướng cũng yêu cầu ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số vào quản lý đất đai để giải quyết các vấn đề phát sinh một cách hiệu quả.

Nghị quyết số 190/2025/QH15 của Quốc hội cũng đã quy định về xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, trong đó yêu cầu các cơ quan, chức danh có thẩm quyền thực hiện TTHC phải công bố và điều chỉnh TTHC đã được điều chỉnh theo quy định pháp luật. Trên cơ sở nghị quyết của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường rà soát, chuẩn hóa lại các TTHC về đất đai đã công bố, bảo đảm việc thực hiện TTHC không phụ thuộc vào địa giới hành chính trong phạm vi cấp tỉnh tại các Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp tỉnh, cấp xã.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng được yêu cầu khẩn trương hoàn thành việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai, kết nối, liên thông thông suốt với hệ thống thuế, cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, doanh nghiệp, Cổng Dịch vụ công quốc gia và Hệ thống thông tin giải quyết TTHC cấp tỉnh phục vụ giải quyết TTHC. Việc này sẽ giúp cho việc quản lý đất đai trở nên minh bạch và hiệu quả hơn.

Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cũng được yêu cầu rà soát, bảo đảm nhân lực, cơ sở vật chất, trang thiết bị tại Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp tỉnh, cấp xã, nhất là các lĩnh vực phát sinh hồ sơ lớn ở cấp xã như: hộ tịch, đất đai, đăng ký hộ kinh doanh, xây dựng… Người dân và doanh nghiệp đang rất chờ đợi việc giải quyết các vướng mắc về TTHC trong lĩnh vực đất đai.

Để xử lý được vấn đề này, việc cử cán bộ xuống cơ sở nắm tình hình, đề xuất giải pháp tháo gỡ khó khăn, xử lý các vấn đề phát sinh thuộc chức năng, nhiệm vụ là điều rất cần thiết. Điều này sẽ giúp cho việc hoàn thiện các TTHC sát hơn với thực tiễn, đáp ứng được nguyện vọng, lợi ích của người dân và doanh nghiệp. Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Tư pháp cử cán bộ xuống cơ sở để nắm tình hình, đề xuất giải pháp tháo gỡ khó khăn và xử lý các vấn đề phát sinh thuộc chức năng, nhiệm vụ của mình.

Ngày 17/7/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định giao quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho ông Trần Đức Thắng, Phó tổng Thanh tra Chính phủ thường trực. Quyết định này được đưa ra sau khi ông Đỗ Đức Duy, người đang giữ chức Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, bị tạm đình chỉ chức vụ do vi phạm trong thời gian giữ chức Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái, gây hậu quả nghiêm trọng.

Ông Trần Đức Thắng, 52 tuổi, quê Vĩnh Phúc, là tiến sĩ Kinh tế và Ủy viên Trung ương Đảng khóa 13. Trước khi được giao quyền Bộ trưởng, ông từng giữ nhiều vị trí quan trọng trong chính quyền và các cơ quan kiểm tra, thanh tra. Ông đã từng giữ các vị trí Phó cục trưởng, Cục trưởng Cục Quản lý công sản (Bộ Tài chính), Ủy viên Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương. Mới đây, ông được Thủ tướng điều động giữ chức Phó tổng Thanh tra Chính phủ thường trực từ ngày 1/7/2025.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường được thành lập vào tháng 3/2025, trên cơ sở sáp nhập Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn với Bộ Tài nguyên và Môi trường. Đây là một trong những nhiệm vụ trọng yếu nhằm kiện toàn hệ thống tổ chức bộ máy của Chính phủ, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường.

Cùng ngày, Chủ tịch nước đã có quyết định tạm đình chỉ chức vụ Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường nhiệm kỳ 2021-2026 đối với ông Đỗ Đức Duy, chờ Quốc hội khóa 15 xem xét miễn nhiệm. Ông Đỗ Đức Duy bị Bộ Chính trị cảnh cáo do vi phạm trong thời gian giữ chức Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái, gây hậu quả nghiêm trọng.

Việc giao quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho ông Trần Đức Thắng và tạm đình chỉ chức vụ của ông Đỗ Đức Duy thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc chấn chỉnh và nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cũng như tăng cường trách nhiệm và công tác quản lý trong các lĩnh vực trọng yếu của đất nước.

Ngày 18/7/2025, tại TP.HCM, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam đã chủ trì Diễn đàn ‘Giải pháp tăng sức cạnh tranh, thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm trái cây có lợi thế: Chanh leo, chuối, dứa, dừa’. Sự kiện này thu hút hàng trăm đại biểu tham gia trực tiếp và trực tuyến.

Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Việt Nam hiện có hơn 1,3 triệu ha cây ăn quả, với sản lượng khoảng 15 triệu tấn mỗi năm. Trong đó, chuối chiếm 161.000 ha, dứa trên 52.000 ha, dừa gần 202.000 ha và chanh leo hơn 12.000 ha. Tất cả đều đang có xu hướng mở rộng xuất khẩu và phát triển chế biến sâu.

Tuy nhiên, những con số hiện tại cho thấy vẫn còn khoảng cách lớn so với tiềm năng đó. Nếu như dừa đã đạt mốc 1,1 tỷ USD xuất khẩu vào năm 2024, thì chuối mới đạt 380 triệu USD, chanh leo 222 triệu USD và dứa thậm chí chưa đến 50 triệu USD.

Tại diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam khẳng định cả 4 mặt hàng đều có lợi thế tuyệt đối hoặc tương đối, nhưng đang đối mặt với những hạn chế chung như giống cây trồng đơn điệu, thiếu khả năng chống chịu sâu bệnh; vùng nguyên liệu chưa đạt chuẩn; liên kết chuỗi lỏng lẻo; tỷ lệ chế biến còn thấp; thương hiệu quốc gia chưa hình thành.

Đặc biệt, Thứ trưởng Nam nhấn mạnh đến yêu cầu cấp thiết của một ‘cuộc cách mạng công nghệ’ trong lĩnh vực cây ăn quả, nhằm đưa các mặt hàng này lên quy mô xuất khẩu tỷ đô. Theo ông, đây có thể là khởi đầu cho một chương trình lớn cấp quốc gia. Nếu các hiệp hội ngành hàng đồng thuận, Nhà nước sẵn sàng phối hợp thúc đẩy quá trình chuyển đổi này.

Thứ trưởng Trần Thanh Nam thông tin rằng Nghị định 88/2025/NĐ-CP và Nghị quyết 193/2025/QH15 đã tháo gỡ nhiều rào cản trong lĩnh vực nghiên cứu giống cây trồng, tạo hành lang pháp lý để các viện, trường tập trung cải tiến giống cây có khả năng kháng bệnh, cho năng suất cao.

Đồng thời, Nghị định 145/2025/NĐ-CP quy định rõ 17 nhiệm vụ cho chính quyền cấp xã trong việc xây dựng vùng nguyên liệu và cấp mã số vùng trồng. Đây là cơ sở để thúc đẩy liên kết giữa chính quyền địa phương, doanh nghiệp và hợp tác xã trong quản lý chuỗi cung ứng.

Cùng với định hướng chính sách mạnh mẽ, vai trò điều phối của hiệp hội ngành hàng và sự chủ động từ các doanh nghiệp, nông dân, Việt Nam hoàn toàn có thể hiện thực hóa mục tiêu đưa chanh leo, dứa, dừa và chuối trở thành các mặt hàng tỷ đô trong giai đoạn 2026-2027.

Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam Đặng Phúc Nguyên cho rằng, cây dứa là ví dụ điển hình về tiềm năng chưa được khai thác đúng mức. Quy mô thị trường dứa toàn cầu đã đạt khoảng 29 tỷ USD vào năm 2024, tăng trưởng bình quân 6,3%/năm.

Tuy nhiên, để tận dụng tiềm năng này, ông Nguyên cho rằng cần một chiến lược phát triển bài bản hơn. Trước hết là mở rộng vùng nguyên liệu đạt chuẩn, cải tiến giống, ứng dụng công nghệ nâng cao năng suất, đồng thời đầu tư vào hệ thống thủy lợi và hạ tầng phục vụ sản xuất.

TS. Trần Minh Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn, nhấn mạnh vai trò then chốt của hợp tác xã trong quản lý mã vùng trồng, tổ chức sản xuất và đảm bảo chất lượng.

Từ bài học đơn đau đến định hình liên kết chuỗi, nhiều ý kiến kêu gọi khai thác giá trị gia tăng từ các phụ phẩm nông nghiệp. Doanh nhân Võ Quan Huy cho rằng chuối không chỉ là trái cây tươi, mà toàn bộ cây đều có thể chế biến thành thực phẩm, dược liệu, vật liệu sinh học hay phân bón.

Ngành hàng chuối cũng được kỳ vọng trở thành trụ cột mới trong chiến lược nông sản xuất khẩu. Theo ông Phạm Quốc Liêm, Chủ tịch Unifarm, mục tiêu 4 tỷ USD hoàn toàn khả thi nếu toàn ngành thống nhất áp dụng công nghệ cao, quản lý chặt chẽ chất lượng và mở rộng sản xuất quy mô lớn.

Tại hội nghị, đại diện các hiệp hội và cơ quan quản lý cũng nhấn mạnh vai trò của số hóa và bản đồ vùng trồng. Việc xây dựng bản đồ số vùng dừa là cấp thiết để truy xuất nguồn gốc, nâng cao giá trị và tín chỉ carbon.

Những sáng kiến và mô hình tiêu biểu trên cho thấy nếu có chiến lược bài bản, sự đồng hành giữa doanh nghiệp – nông dân – nhà nước, nông sản Việt hoàn toàn có thể vươn tầm quốc tế, không chỉ dừng ở vài trăm triệu USD mà tiến tới hàng tỷ USD xuất khẩu mỗi năm.