Quá trình đổi mới giáo dục tại Việt Nam đang đặt sự chuyển đổi từ quản lý sang quản trị nhà trường lên hàng đầu như một chiến lược quan trọng. Trong thời gian qua, công tác quản trị tại các trường học đã có những bước chuyển biến tích cực, thể hiện sự hoàn thiện dần theo hướng phát huy tính chủ động, linh hoạt của nhà trường cùng với năng lực tự chủ, sáng tạo của tổ chuyên môn và giáo viên trong việc thực hiện chương trình. Tuy nhiên, đổi mới quản trị nhà trường vẫn còn là một khâu yếu trong hệ thống giáo dục.

Mặc dù nhiều văn bản và chính sách đã được ban hành nhằm thúc đẩy tự chủ và đổi mới, thực tế cho thấy vẫn chưa mang lại hiệu quả như mong muốn. Tại nhiều cơ sở giáo dục, việc thực hiện quyền tự chủ và đổi mới quản trị nhà trường còn mang tính hình thức. Nguyên nhân chính nằm ở vai trò của hiệu trưởng – nhà quản trị, nhưng vẫn còn không ít người đứng đầu chưa đạt đến tầm ‘thuyền trưởng’, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới, và thiếu chủ động chuyển hướng từ quản lý sang quản trị.

Hiện nay, vẫn còn nhiều trường học chưa có kinh nghiệm và mô hình quản trị khả thi để vận dụng. Sự phân định giữa quản lý và quản trị không rõ ràng, và việc phân định chức năng quản lý Nhà nước với chức năng quản trị nhà trường còn mơ hồ. Do đó, một số cơ quan quản lý giáo dục còn can thiệp quá sâu vào công tác tổ chức hoạt động chuyên môn của cơ sở, khiến nhiều hiệu trưởng quá lệ thuộc vào cấp trên, thiếu tính chủ động và sáng tạo.

Các hội đồng trường hiện nay chỉ dừng lại ở chức năng tư vấn, cho ý kiến, và thực hiện chức năng quyết định còn yếu kém. Do đó, một số hiệu trưởng gần như thực hiện cả hai hoạt động quản trị và quản lý, hoặc chủ yếu là quản lý, gây ra khó khăn trong việc chuyển đổi cơ chế quản lý giáo dục, đặc biệt là trong việc thực hiện tự chủ và tự chịu trách nhiệm xã hội.

Bên cạnh đó, cơ chế xin – cho trong quản trị tài chính, cơ chế hành chính cho lệnh, chờ lệnh cũng có tác động cản trở đổi mới hoạt động quản trị ở cơ sở. Nguồn lực đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hỗ trợ đổi mới quản trị nhà trường vẫn còn hạn chế.

Sự chuyển dịch cơ chế lấy nhà quản lý làm trung tâm sang cơ chế lấy nhà trường, nhà giáo, người học làm trung tâm là một hướng đi đúng đắn và phù hợp với xu thế thời đại. Để làm tốt việc này, đòi hỏi nhiều yếu tố, trong đó năng lực người đứng đầu nhà trường có vai trò hết sức quan trọng.

Theo Thông tư số 14/2018/TT-BGDĐT của Bộ GD&ĐT về chuẩn hiệu trưởng, quản trị nhà trường là một tiêu chuẩn rất quan trọng, với nhiều nội dung. Bối cảnh mới đòi hỏi các ‘thuyền trưởng’ phải có những năng lực mới để đáp ứng yêu cầu dạy học và giáo dục chuyển từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh.

PGS.TS Đặng Quốc Bảo, nguyên Giám đốc Học viện Quản lý Giáo dục, đã nhấn mạnh rằng trong bối cảnh đổi mới giáo dục, hiệu trưởng phải làm tròn 3 vai: người lãnh đạo, người quản lý, và người quản trị. Hiệu trưởng phải đồng thời thực hiện hài hòa 2 nhiệm vụ: chấp hành nghiêm túc và sáng tạo chỉ thị của cấp trên; điều hành linh hoạt và quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho cấp dưới hoàn thành nhiệm vụ.

Thực tế triển khai Chương trình GDPT2018 đòi hỏi công tác quản lý, quản trị trong nhà trường không thể chậm trễ, thậm chí phải đi trước một bước và các hiệu trưởng buộc phải nâng chất để đáp ứng yêu cầu.

Bên cạnh sự nỗ lực của mỗi cá nhân người đứng đầu, cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý về quản trị trường học, tuyển dụng, bổ nhiệm hiệu trưởng và thực hiện thường xuyên chế độ đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý, quản trị song hành. Đây là những yếu tố căn bản để đội ngũ ‘thuyền trưởng’ có đủ tầm chèo lái nhà trường hiện đại một cách hiệu quả.

Chuyển dịch từ quản lý sang quản trị nhà trường đang là nhiệm vụ trọng tâm trong quá trình đổi mới giáo dục hiện nay. Để đạt được mục tiêu này, đòi hỏi đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục phải có trình độ chuyên môn sâu rộng, tư duy sáng tạo, cũng như khả năng lãnh đạo và quản trị hiện đại.

Đánh giá về tình hình quản trị tại các cơ sở giáo dục trong năm học 2024-2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo cho thấy đã có nhiều chuyển biến tích cực. Cụ thể, các trường học đã chủ động xây dựng các hoạt động giáo dục phù hợp với điều kiện thực tế về cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên; xây dựng phương án tuyển sinh hiệu quả, tổ chức các tổ hợp môn học để học sinh lựa chọn phù hợp. Bên cạnh đó, các nhà trường cũng tích cực huy động và phối hợp các nguồn lực xã hội để phát triển giáo dục.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn tồn tại một số hạn chế. Nhận thức của một bộ phận cán bộ quản lý về quản trị nhà trường vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới. Năng lực quản lý, quản trị của đội ngũ cán bộ quản lý còn bất cập, đặc biệt là trong việc vận dụng các nguyên tắc quản trị hiện đại và quản lý tài chính.

Ông Nguyễn Mai Trọng, Hiệu trưởng Trường Tiểu học & THCS A Xing, cho rằng một trong những khó khăn trong việc chuyển đổi từ quản lý sang quản trị trường học là do một số cán bộ quản lý vẫn áp dụng cách quản lý hành chính truyền thống. Để khắc phục điều này, ông nhấn mạnh cần thực hiện nghiêm túc và đầy đủ ‘3 công khai’ trong trường học và tích cực huy động nguồn lực xã hội để đầu tư cho cơ sở vật chất và thiết bị giảng dạy.

Ông Nguyễn Minh Tuấn, Hiệu trưởng Trường THCS Trung Hiếu, cũng nhìn nhận rằng vẫn còn không ít cán bộ quản lý làm việc theo lối mòn hành chính, thiếu tư duy đổi mới. Để nâng cao nhận thức và năng lực quản trị hiện đại, ông đề xuất cần có chương trình đào tạo và bồi dưỡng thường xuyên về quản trị nhà trường cho đội ngũ cán bộ quản lý.

TS Tôn Quang Cường, Chủ nhiệm khoa Công nghệ giáo dục, Trường Đại học Giáo dục, đề xuất một số giải pháp trọng tâm trong công tác quản trị nhà trường tích hợp công nghệ. Theo ông, cần thiết lập Hệ thống thông tin quản lý giáo dục thống nhất dựa trên dữ liệu lớn, đồng thời triển khai Hệ thống quản lý nguồn nhân lực theo hướng mở, tích hợp với trí tuệ nhân tạo (AI) để hỗ trợ quyết định.

Tổng quan, việc chuyển đổi từ quản lý sang quản trị nhà trường là xu hướng tất yếu trong quá trình đổi mới giáo dục hiện nay. Để thực hiện thành công, đòi hỏi sự thay đổi về nhận thức, năng lực quản trị và ứng dụng công nghệ trong quản lý của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục. Từ đó, cần đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng và hỗ trợ các nhà trường trong việc xây dựng mô hình quản trị hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong giai đoạn mới.

Xem thêm: https://giaoduc.net.vn/giao-duc-phat-trien/dao-tao-boi-duong-can-bo-quan-ly-giao-duc-de-thuc-hien-quan-tri-nha-truong-post156321.html

Quá trình đổi mới giáo dục đang được Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội giám sát chặt chẽ, với trọng tâm là hoạt động dạy, học và thi cử. Mục tiêu chính của nỗ lực này là giảm thiểu tình trạng học sinh tham gia thi cử chỉ để đạt thành tích, hướng tới đảm bảo tính trung thực và thực chất trong giáo dục.

Tại một phiên họp gần đây của Thường vụ Quốc hội, ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội, đã đề cập đến yêu cầu của Ủy ban này đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo. Cụ thể, Bộ Giáo dục và Đào tạo được yêu cầu phải có báo cáo chi tiết về mức độ thích nghi của học sinh với các phương pháp thi và cách thi mới.

Mới đây, phổ điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông (THPT) đã được công bố, cho thấy rằng đề thi đã phân loại thí sinh một cách rõ ràng và chính xác. Điều này không chỉ hỗ trợ các trường đại học trong việc tuyển sinh mà còn góp phần đảm bảo chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, Ủy ban Văn hóa và Xã hội cũng đã tiếp nhận nhiều phản hồi cho rằng mặc dù đề thi năm nay có những chuyển biến tích cực, nhưng vẫn cần phải có sự điều chỉnh để phù hợp hơn với thực tiễn.

Ông Nguyễn Đắc Vinh đồng tình với quan điểm rằng hệ thống giáo dục hiện nay đang nặng về thi cử, khiến nhiều học sinh phải học thuộc lòng và luyện thi một cách máy móc. Trong khi đó, xã hội đang đòi hỏi những năng lực cốt lõi ở học sinh như khả năng nắm bắt vấn đề và tư duy sáng tạo.

Để có thể đổi mới giáo dục một cách thực chất, ông Vinh nhấn mạnh rằng cần phải kiên định với các quan điểm đổi mới giáo dục và thực hiện một cách hiệu quả. Học sinh cần được phát triển năng lực một cách thực sự, được trang bị kỹ năng sống và hoàn thiện nhân cách, thay vì chỉ tập trung phấn đấu vì thành tích thi cử. Hoạt động thi, dạy và học cần được điều chỉnh một cách hài hòa và chặt chẽ nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quốc gia.

Trong bối cảnh hiện nay, việc đổi mới giáo dục cần được tiếp tục đẩy mạnh với sự tham gia của cả nhà trường, gia đình và xã hội. Bằng cách kiên trì và kiên định với mục tiêu đổi mới, Việt Nam có thể xây dựng một hệ thống giáo dục đáp ứng được nhu cầu phát triển của đất nước và hội nhập quốc tế.

Thông tin về quá trình đổi mới giáo dục có thể được tìm hiểu thêm tại các trang web của Quốc hội Việt Nam và các nguồn thông tin chính thống khác.