Tình trạng nông dân “phá kèo” trong hợp tác sản xuất và tiêu thụ nông sản đang diễn ra phổ biến ở nhiều doanh nghiệp Việt Nam. Đây là tình huống mà nông dân ưu tiên bán hàng cho thương lái khác với giá cao hơn trên thị trường, bất chấp thỏa thuận đã ký kết trước đó.

Ông Đặng Quý Nhân, Tổng giám đốc Công ty CP Nông sản Nam Mekong, đã chia sẻ về tình trạng này. Vào tháng 2-3 vừa qua, công ty của ông đã gặp phải tình trạng “phá kèo” với mặt hàng dừa tại tỉnh Bến Tre. Công ty đã thỏa thuận mua dừa với giá 12.000 đồng/quả tại vườn, nhưng khi giá thị trường tăng lên 13.000-14.000 đồng/quả, các thương lái Trung Quốc đã vào cuộc và mua với giá cao hơn. Kết quả là nhiều nông dân đã chọn bán cho thương lái nước ngoài, khiến công ty bị hụt sản lượng xuất khẩu.

Tương tự, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Nafoods, cũng đã gặp phải vấn đề tương tự. Nafoods đã ký kết vùng trồng với diện tích lên tới 5.000ha với một số hợp tác xã trên Tây Nguyên, nhưng vẫn gặp phải tình trạng nông dân bán hàng cho thương lái khác. Điều này đã gây ra nhiều khó khăn cho doanh nghiệp trong việc đảm bảo nguồn nguyên liệu cho xuất khẩu.

Để giải quyết vấn đề này, các doanh nghiệp đã áp dụng nhiều giải pháp khác nhau. Một số doanh nghiệp đã ký hợp đồng bao tiêu giá sàn với hợp tác xã, hoặc áp dụng cơ chế thưởng phạt để đảm bảo nông dân tuân thủ thỏa thuận. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cũng kiến nghị về cơ chế quản lý Nhà nước để tránh tình trạng thương lái Trung Quốc tới tận vùng nguyên liệu để thu mua, gây ra sự bất ổn cho thị trường.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ông Trần Thanh Nam, đã đưa ra quan điểm về vấn đề này. Ông cho rằng các doanh nghiệp không nên nhầm lẫn giữa hợp đồng mua bán với hợp đồng liên kết sản xuất. Nếu doanh nghiệp thực hiện theo đúng liên kết như vậy sẽ không thất bại. Tuy nhiên, đối với thỏa thuận mua bán đơn thuần, đến thời điểm thu hoạch, nông dân có quyền bán cho bên khác nếu thấy giá cao hơn. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải có các giải pháp linh hoạt và phù hợp để đảm bảo quyền lợi của cả hai bên.

Tình trạng “phá kèo” trong hợp tác sản xuất và tiêu thụ nông sản đang là một thách thức lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, nông dân và cơ quan quản lý Nhà nước. Các doanh nghiệp cần phải xây dựng mối quan hệ lâu dài và bền vững với nông dân, trong khi cơ quan quản lý Nhà nước cần có các chính sách và cơ chế phù hợp để hỗ trợ doanh nghiệp và nông dân.

Trước mắt, các doanh nghiệp cần phải tập trung vào việc xây dựng và củng cố mối quan hệ với nông dân, thông qua các hợp đồng liên kết sản xuất và tiêu thụ. Đồng thời, cần có các giải pháp linh hoạt và phù hợp để đảm bảo quyền lợi của cả hai bên. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý Nhà nước cần tăng cường công tác kiểm tra và giám sát thị trường, nhằm ngăn chặn tình trạng thương lái Trung Quốc tới tận vùng nguyên liệu để thu mua.

Tìm hiểu thêm về liên kết sản xuất và tiêu thụ nông sản

Quy hoạch nông nghiệp quốc gia 2020-2030

Các loại trái cây như chanh leo, dứa, chuối và dừa đang có tiềm năng trở thành những cây tỷ USD tại Việt Nam. Tại diễn đàn “Giải pháp tăng sức cạnh tranh, thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm trái cây có lợi thế: Chanh leo, chuối, dứa, dừa”, các chuyên gia đã thảo luận về tiềm năng và chiến lược để nâng cao giá trị xuất khẩu của các loại trái cây này.

Theo Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, Đặng Phúc Nguyên, thị trường toàn cầu cho dứa đã đạt khoảng 29 tỷ USD vào năm 2024 và tiếp tục tăng trưởng. Dứa Việt Nam có khả năng cạnh tranh cao, với sản phẩm nước dứa cô đặc của DOVECO đã xuất khẩu sang hơn 50 quốc gia. Tuy nhiên, để đạt được quy mô tỷ USD, ngành dứa cần có chiến lược rõ ràng và bài bản, bao gồm việc mở rộng vùng nguyên liệu, cải tiến giống, áp dụng công nghệ kỹ thuật để nâng cao năng suất và chất lượng.

Với quả chuối, ông Phạm Quốc Liêm, Chủ tịch Unifarm, cho biết năm 2024 chuối mang về cho Việt Nam 378 triệu USD từ xuất khẩu. Tuy nhiên, giá trị này có thể tăng lên 4 tỷ USD nếu ngành chuối hướng đến sản xuất quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao và duy trì chất lượng đồng đều.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Nafoods, cho biết chanh dây có thể cán mốc 1 tỷ USD nếu quy hoạch tốt và mở rộng được thị trường Trung Quốc. Loại quả này có năng suất cao, đạt 40-60 tấn/ha, gấp đôi so với Nam Mỹ, và có lợi thế cạnh tranh lớn về chi phí sản xuất.

Để khai thác được tiềm năng của các loại trái cây này, TS. Trần Minh Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn, cho rằng mô hình hợp tác xã chính là điểm tựa then chốt. Doanh nghiệp cần liên kết thông qua hợp tác xã để quản lý mã vùng trồng, tổ chức vùng nguyên liệu và kiểm soát sản lượng.

Thứ trưởng Bộ NN&MT Trần Thanh Nam khẳng định chanh leo, dứa, dừa và chuối là những mặt hàng Việt Nam có năng lực sản xuất, có lợi thế cạnh tranh và nhu cầu thị trường ngày càng lớn. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận còn rất nhiều việc phải làm để đưa những mặt hàng này lên tầm tỷ USD.

Từ đó, Thứ trưởng Trần Thanh Nam gợi mở cần một “cuộc cách mạng công nghệ” cho 4 mặt hàng trái cây chủ lực này, làm tốt khâu giống và xây dựng mô hình liên kết chặt chẽ từ đầu vào đến đầu ra.