Đảm bảo cạnh tranh trong đấu thầu mua sắm vật tư y tế: Bài học từ vụ việc tại TPHCM

Vụ việc liên quan đến mua sắm vật tư tiêu hao hóa chất tại một bệnh viện ở TPHCM đã đặt ra những vấn đề quan trọng về việc đảm bảo cạnh tranh, công bằng và minh bạch trong đấu thầu. Việc phân chia vật tư tiêu hao hóa chất thành hai nhóm và áp dụng quy định đặc biệt cho nhóm phải sử dụng cùng thiết bị y tế chuyên dùng đã引发 sự quan tâm và cần được xem xét kỹ lưỡng.

Bệnh viện của bà Nguyễn Ánh đã phân chia vật tư tiêu hao hóa chất thành hai nhóm: nhóm không bắt buộc sử dụng cùng thiết bị y tế chuyên dùng và nhóm phải sử dụng cùng thiết bị y tế chuyên dùng. Điều này phù hợp với thực tế đa dạng của các loại vật tư y tế và nhu cầu sử dụng của các bệnh viện. Tuy nhiên, đối với nhóm thứ hai, bệnh viện đã áp dụng quy định tại Điều 65 Nghị định số 98/2021/NĐ-CP về quản lý trang thiết bị y tế, yêu cầu nhà thầu phải được ‘Chủ sở hữu thiết bị y tế xác nhận tương thích với thiết bị xxx’. Quy định này có thể được hiểu là nhằm đảm bảo tính tương thích và an toàn khi sử dụng vật tư tiêu hao hóa chất cùng thiết bị y tế chuyên dùng.

Tuy nhiên, một số nhà thầu đã phản ánh rằng quy định này có yếu tố hạn chế nhà thầu theo khoản 3 Điều 44 Luật Đấu thầu. Họ cho rằng điều kiện này có thể gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng và hạn chế sự tham gia của các nhà thầu khác. Điều này cũng引起 sự quan tâm của Bộ Tài chính, cơ quan đã có ý kiến về vấn đề này.

Bộ Tài chính đã có ý kiến rằng việc áp dụng hình thức chỉ định thầu hoặc chào giá trực tuyến có thể được xem xét nếu gói thầu mua sắm vật tư tiêu hao hóa chất phải sử dụng cùng thiết bị y tế chuyên dùng để đảm bảo tính tương thích. Tuy nhiên, Bộ Tài chính cũng nhấn mạnh rằng hồ sơ mời thầu không được nêu điều kiện dẫn đến làm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc nhằm tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng.

Để đảm bảo việc tổ chức đấu thầu mua sắm ‘vật tư tiêu hao hóa chất phải sử dụng cùng thiết bị y tế chuyên dùng’ được bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch, hiệu quả kinh tế và trách nhiệm giải trình, các đơn vị cần căn cứ vào các quy định hiện hành để xây dựng hồ sơ mời thầu và đánh giá hồ sơ dự thầu một cách phù hợp. Cần có sự cân nhắc và xem xét kỹ lưỡng để đảm bảo rằng các điều kiện trong hồ sơ mời thầu không gây ra sự hạn chế hoặc tạo lợi thế cho một số nhà thầu.

Trước những vấn đề này, các bên liên quan cần tăng cường sự minh bạch và công bằng trong quá trình đấu thầu. Đồng thời, cơ quan chức năng cũng cần có sự giám sát và kiểm tra để đảm bảo rằng các quy định được thực hiện đúng đắn và công bằng. Từ đó, mục tiêu đảm bảo cạnh tranh, công bằng và minh bạch trong đấu thầu mua sắm vật tư y tế có thể được đạt được, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế cho cộng đồng.

Công ty CP Điện Trường Giang đã đạt được thành tựu đáng kể khi sản xuất thành công máy cắt chân không VCB TV1 (24-40.5kV) đạt tiêu chuẩn IEC và chứng nhận quốc tế KEMA, ASTA. Tuy nhiên, một nghịch cảnh đáng tiếc đang diễn ra khi nhiều doanh nghiệp, trong đó có Điện Trường Giang, không thể tận dụng thành quả của mình trong thị trường nội địa. Sản phẩm đạt chuẩn quốc tế nhưng lại không được sử dụng tại Việt Nam là một vấn đề nan giải đang được đặt ra.

Thực tế cho thấy rằng vấn đề không nằm ở năng lực sản xuất của các doanh nghiệp trong nước, mà nằm ở những rào cản chính sách và sự thiếu thốn cơ chế hỗ trợ dành cho doanh nghiệp nội địa. Luật Đấu thầu 2023 đã đề ra quy định ưu tiên cho sản phẩm sản xuất trong nước, tuy nhiên thực tế vẫn còn nhiều khó khăn. Hồ sơ mời thầu của các đơn vị chủ đầu tư thường thiếu các tiêu chí cụ thể để đánh giá và ưu tiên sản phẩm trong nước, gây khó khăn cho các doanh nghiệp nội địa khi tham gia vào thị trường.

Một khó khăn khác mà doanh nghiệp phải đối mặt là chi phí nghiên cứu và phát triển (R&D) cao, trong khi không nhận được hỗ trợ từ chính sách. Quá trình thử nghiệm sản phẩm tại các phòng thí nghiệm trong nước thường không được công nhận, buộc các doanh nghiệp phải thực hiện kiểm định quốc tế tại các tổ chức như KEMA, ASTA, CE, UL với chi phí cao. Việt Nam hiện vẫn thiếu phòng thí nghiệm đạt tiêu chuẩn quốc tế, khiến các doanh nghiệp phải thực hiện thử nghiệm tại châu Âu với thời gian và chi phí lớn.

Ngoài ra, ngành công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam vẫn còn hạn chế, khiến các doanh nghiệp phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu. Quá trình thương mại hóa và xuất khẩu sản phẩm cũng gặp khó khăn do chi phí cao cho chứng nhận quốc tế như CE, UL, và thiếu hỗ trợ tiếp thị cũng như chuyển giao công nghệ từ các dự án FDI. Điều này khiến các doanh nghiệp Việt Nam gặp khó khăn trong việc phát triển và cạnh tranh với các công ty nước ngoài.

Để khắc phục tình trạng này, các doanh nghiệp đang rất cần cơ chế hỗ trợ đúng và trúng để tạo điều kiện thuận lợi cho sản phẩm trong nước, giúp doanh nghiệp Việt Nam phát triển và bứt phá. Sự hỗ trợ này không chỉ giúp khơi thông tiềm lực quốc gia mà còn tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nội địa có thể cạnh tranh công bằng với các công ty nước ngoài trên thị trường quốc tế. Do đó, việc cải thiện chính sách và cơ chế hỗ trợ là điều cần thiết để giúp các doanh nghiệp Việt Nam phát triển bền vững.