Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tiến hành một cuộc khảo sát nhanh chóng về tình hình nhân sự quản lý giáo dục cấp xã trên cả nước. Kết quả khảo sát cho thấy, trong số khoảng 1.000 công chức giáo dục cấp xã được khảo sát, hơn 300 người không có chuyên môn liên quan đến giáo dục. Đáng chú ý, một số cán bộ quản lý giáo dục cấp xã có chuyên môn hoàn toàn không liên quan đến ngành giáo dục, bao gồm kỹ sư chăn nuôi, cử nhân quản lý đất đai.

Tại tọa đàm về tổ chức và quản lý giáo dục cấp xã diễn ra gần đây, Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông Thái Văn Tài cho biết, việc bố trí nhân sự cấp xã hiện tại mới đáp ứng về số lượng, nhưng chưa đảm bảo về chất lượng và sự phù hợp. Điều này gây ra những khó khăn trong quá trình phân cấp, phân quyền và thực thi nhiệm vụ tại địa phương.

Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục đã báo cáo rằng, có 302/1.000 công chức giáo dục cấp xã được khảo sát không có chuyên môn liên quan đến giáo dục. Báo cáo cũng chỉ ra rằng, nhiều cán bộ quản lý giáo dục cấp xã có chuyên môn ở những ngành hoàn toàn không liên quan như kỹ sư xây dựng, cử nhân công nghiệp thực phẩm, cử nhân kế toán, cử nhân quản trị kinh doanh…

Ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, cũng nêu một ví dụ thực tế tại phường Cao Xanh, tỉnh Quảng Ninh. Ông cho biết, cả phường chỉ có 1 người được phân công quản lý giáo dục nhưng chưa bao giờ làm giáo dục cả.

Theo hướng dẫn hiện nay, mỗi Phòng Văn hóa – Xã hội bố trí tối đa 2 biên chế cho vị trí việc làm công chức phụ trách lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại, việc phân công, bố trí các bộ phận chuyên môn thuộc UBND cấp xã nói chung và đội ngũ công chức cấp xã phụ trách lĩnh vực giáo dục, đào tạo nói riêng chưa phù hợp với vị trí việc và định mức số lượng người hiện có.

Ông Phạm Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục, cũng cho biết, hiện chỉ có một số ít tỉnh thành như Hà Nội và TPHCM bố trí được 2-3 cán bộ quản lý giáo dục cấp xã. Phần lớn các địa phương chỉ bố trí được 1 nhân sự. Thậm chí có nơi không bố trí cán bộ chuyên trách giáo dục. nhagiap.net

Tóm lại, tình hình nhân sự quản lý giáo dục cấp xã hiện nay còn nhiều khó khăn và bất cập. Số lượng và chất lượng nhân sự quản lý giáo dục cấp xã chưa đáp ứng được yêu cầu thực hiện nhiệm vụ của ngành giáo dục. Do đó việc sắp xếp lại đội ngũ cán bộ quản lý cấp xã đang là điều cần làm ngay.

Nghị định 151 của Chính phủ, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước, với tinh thần “gần dân, sát dân”. Một nội dung trọng tâm của nghị định này là chuyển giao một số thẩm quyền quản lý đất đai về cấp xã. Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa chia sẻ quan điểm rằng việc giao thẩm quyền cho cấp xã là cần thiết, hợp lý và phù hợp với năng lực thực tiễn của chính quyền cơ sở.

Ông Hòa tin rằng Nghị định 151 cụ thể hóa chủ trương phân quyền, phân cấp đã được quy định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Việc trao thêm thẩm quyền cho cấp xã, bao gồm quản lý đất đai, là một bước tiến đúng đắn để phát huy tính tự chủ, linh hoạt trong điều hành, đặc biệt là khi các cấp cơ sở đang được củng cố về nhân sự, bộ máy và kinh nghiệm thực tiễn. “Cấp xã hiện nay có đủ năng lực, đủ điều kiện, trình độ để thực hiện các nhiệm vụ rất rõ ràng trong quản lý nhà nước,” ông Hòa khẳng định.

Chính quyền xã không còn là cấp yếu như trước kia; nhiều công việc trước đây của cấp huyện đã và đang được giao cho xã xử lý. Ông Hòa cũng chỉ ra rằng cán bộ lãnh đạo xã hiện nay được điều động từ cấp huyện hoặc tỉnh xuống, phần lớn là những người đã có kinh nghiệm công tác quản lý nhà nước. Hệ thống tổ chức hành chính cấp xã cũng đã được kiện toàn với đầy đủ các bộ phận chuyên môn.

Tuy nhiên, ông Hòa cũng nhấn mạnh rằng quyền lực càng lớn thì trách nhiệm càng cao, đặc biệt trong lĩnh vực phức tạp như đất đai. Sự giám sát, hỗ trợ từ cấp trên là điều kiện bắt buộc để đảm bảo cấp xã thực hiện đúng luật, đúng thẩm quyền và không lạm dụng quyền lực. Ông đề xuất cần có sự phân cấp rõ ràng và tuân thủ theo các quy định của luật đất đai, luật đầu tư, luật đấu thầu hiện hành. Cần giới hạn loại dự án, diện tích đất hoặc giá trị mà cấp xã được quyết định.

Đồng thời, cần tăng cường giám sát, kiểm tra từ cấp trên và đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cấp xã. Về nguy cơ lạm quyền, ông Hòa không né tránh thực tế này và nhấn mạnh rằng phân quyền là cần thiết nhưng phải song hành với kiểm tra, giám sát để tránh tình trạng lạm quyền, lợi dụng chức vụ để trục lợi.

Từ thực tiễn địa phương và kinh nghiệm giám sát tại Quốc hội, ông Hòa kiến nghị một số vấn đề cốt lõi để việc phân cấp, phân quyền cho cấp xã được thực hiện hiệu quả, bao gồm phân quyền đúng mức, đúng người; tăng cường giám sát, kiểm tra; và đào tạo, bồi dưỡng cán bộ.