Quá trình đổi mới giáo dục tại Việt Nam đang đặt sự chuyển đổi từ quản lý sang quản trị nhà trường lên hàng đầu như một chiến lược quan trọng. Trong thời gian qua, công tác quản trị tại các trường học đã có những bước chuyển biến tích cực, thể hiện sự hoàn thiện dần theo hướng phát huy tính chủ động, linh hoạt của nhà trường cùng với năng lực tự chủ, sáng tạo của tổ chuyên môn và giáo viên trong việc thực hiện chương trình. Tuy nhiên, đổi mới quản trị nhà trường vẫn còn là một khâu yếu trong hệ thống giáo dục.

Mặc dù nhiều văn bản và chính sách đã được ban hành nhằm thúc đẩy tự chủ và đổi mới, thực tế cho thấy vẫn chưa mang lại hiệu quả như mong muốn. Tại nhiều cơ sở giáo dục, việc thực hiện quyền tự chủ và đổi mới quản trị nhà trường còn mang tính hình thức. Nguyên nhân chính nằm ở vai trò của hiệu trưởng – nhà quản trị, nhưng vẫn còn không ít người đứng đầu chưa đạt đến tầm ‘thuyền trưởng’, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới, và thiếu chủ động chuyển hướng từ quản lý sang quản trị.

Hiện nay, vẫn còn nhiều trường học chưa có kinh nghiệm và mô hình quản trị khả thi để vận dụng. Sự phân định giữa quản lý và quản trị không rõ ràng, và việc phân định chức năng quản lý Nhà nước với chức năng quản trị nhà trường còn mơ hồ. Do đó, một số cơ quan quản lý giáo dục còn can thiệp quá sâu vào công tác tổ chức hoạt động chuyên môn của cơ sở, khiến nhiều hiệu trưởng quá lệ thuộc vào cấp trên, thiếu tính chủ động và sáng tạo.

Các hội đồng trường hiện nay chỉ dừng lại ở chức năng tư vấn, cho ý kiến, và thực hiện chức năng quyết định còn yếu kém. Do đó, một số hiệu trưởng gần như thực hiện cả hai hoạt động quản trị và quản lý, hoặc chủ yếu là quản lý, gây ra khó khăn trong việc chuyển đổi cơ chế quản lý giáo dục, đặc biệt là trong việc thực hiện tự chủ và tự chịu trách nhiệm xã hội.

Bên cạnh đó, cơ chế xin – cho trong quản trị tài chính, cơ chế hành chính cho lệnh, chờ lệnh cũng có tác động cản trở đổi mới hoạt động quản trị ở cơ sở. Nguồn lực đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hỗ trợ đổi mới quản trị nhà trường vẫn còn hạn chế.

Sự chuyển dịch cơ chế lấy nhà quản lý làm trung tâm sang cơ chế lấy nhà trường, nhà giáo, người học làm trung tâm là một hướng đi đúng đắn và phù hợp với xu thế thời đại. Để làm tốt việc này, đòi hỏi nhiều yếu tố, trong đó năng lực người đứng đầu nhà trường có vai trò hết sức quan trọng.

Theo Thông tư số 14/2018/TT-BGDĐT của Bộ GD&ĐT về chuẩn hiệu trưởng, quản trị nhà trường là một tiêu chuẩn rất quan trọng, với nhiều nội dung. Bối cảnh mới đòi hỏi các ‘thuyền trưởng’ phải có những năng lực mới để đáp ứng yêu cầu dạy học và giáo dục chuyển từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh.

PGS.TS Đặng Quốc Bảo, nguyên Giám đốc Học viện Quản lý Giáo dục, đã nhấn mạnh rằng trong bối cảnh đổi mới giáo dục, hiệu trưởng phải làm tròn 3 vai: người lãnh đạo, người quản lý, và người quản trị. Hiệu trưởng phải đồng thời thực hiện hài hòa 2 nhiệm vụ: chấp hành nghiêm túc và sáng tạo chỉ thị của cấp trên; điều hành linh hoạt và quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho cấp dưới hoàn thành nhiệm vụ.

Thực tế triển khai Chương trình GDPT2018 đòi hỏi công tác quản lý, quản trị trong nhà trường không thể chậm trễ, thậm chí phải đi trước một bước và các hiệu trưởng buộc phải nâng chất để đáp ứng yêu cầu.

Bên cạnh sự nỗ lực của mỗi cá nhân người đứng đầu, cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý về quản trị trường học, tuyển dụng, bổ nhiệm hiệu trưởng và thực hiện thường xuyên chế độ đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý, quản trị song hành. Đây là những yếu tố căn bản để đội ngũ ‘thuyền trưởng’ có đủ tầm chèo lái nhà trường hiện đại một cách hiệu quả.

Chuyển dịch từ quản lý sang quản trị nhà trường đang là nhiệm vụ trọng tâm trong quá trình đổi mới giáo dục hiện nay. Để đạt được mục tiêu này, đòi hỏi đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục phải có trình độ chuyên môn sâu rộng, tư duy sáng tạo, cũng như khả năng lãnh đạo và quản trị hiện đại.

Đánh giá về tình hình quản trị tại các cơ sở giáo dục trong năm học 2024-2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo cho thấy đã có nhiều chuyển biến tích cực. Cụ thể, các trường học đã chủ động xây dựng các hoạt động giáo dục phù hợp với điều kiện thực tế về cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên; xây dựng phương án tuyển sinh hiệu quả, tổ chức các tổ hợp môn học để học sinh lựa chọn phù hợp. Bên cạnh đó, các nhà trường cũng tích cực huy động và phối hợp các nguồn lực xã hội để phát triển giáo dục.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn tồn tại một số hạn chế. Nhận thức của một bộ phận cán bộ quản lý về quản trị nhà trường vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới. Năng lực quản lý, quản trị của đội ngũ cán bộ quản lý còn bất cập, đặc biệt là trong việc vận dụng các nguyên tắc quản trị hiện đại và quản lý tài chính.

Ông Nguyễn Mai Trọng, Hiệu trưởng Trường Tiểu học & THCS A Xing, cho rằng một trong những khó khăn trong việc chuyển đổi từ quản lý sang quản trị trường học là do một số cán bộ quản lý vẫn áp dụng cách quản lý hành chính truyền thống. Để khắc phục điều này, ông nhấn mạnh cần thực hiện nghiêm túc và đầy đủ ‘3 công khai’ trong trường học và tích cực huy động nguồn lực xã hội để đầu tư cho cơ sở vật chất và thiết bị giảng dạy.

Ông Nguyễn Minh Tuấn, Hiệu trưởng Trường THCS Trung Hiếu, cũng nhìn nhận rằng vẫn còn không ít cán bộ quản lý làm việc theo lối mòn hành chính, thiếu tư duy đổi mới. Để nâng cao nhận thức và năng lực quản trị hiện đại, ông đề xuất cần có chương trình đào tạo và bồi dưỡng thường xuyên về quản trị nhà trường cho đội ngũ cán bộ quản lý.

TS Tôn Quang Cường, Chủ nhiệm khoa Công nghệ giáo dục, Trường Đại học Giáo dục, đề xuất một số giải pháp trọng tâm trong công tác quản trị nhà trường tích hợp công nghệ. Theo ông, cần thiết lập Hệ thống thông tin quản lý giáo dục thống nhất dựa trên dữ liệu lớn, đồng thời triển khai Hệ thống quản lý nguồn nhân lực theo hướng mở, tích hợp với trí tuệ nhân tạo (AI) để hỗ trợ quyết định.

Tổng quan, việc chuyển đổi từ quản lý sang quản trị nhà trường là xu hướng tất yếu trong quá trình đổi mới giáo dục hiện nay. Để thực hiện thành công, đòi hỏi sự thay đổi về nhận thức, năng lực quản trị và ứng dụng công nghệ trong quản lý của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục. Từ đó, cần đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng và hỗ trợ các nhà trường trong việc xây dựng mô hình quản trị hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong giai đoạn mới.

Xem thêm: https://giaoduc.net.vn/giao-duc-phat-trien/dao-tao-boi-duong-can-bo-quan-ly-giao-duc-de-thuc-hien-quan-tri-nha-truong-post156321.html

Sở Giáo dục và Đào tạo TP.HCM đã thực hiện việc chia quy mô ngành giáo dục thành phố thành 16 cụm quản lý để giám sát chuyên môn và hoạt động giáo dục sau khi sáp nhập các tỉnh Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu. 16 cụm quản lý này bao gồm các trường từ mầm non đến trung học phổ thông, giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên trên địa bàn các phường trú đóng.

Các cụm quản lý được phân chia cụ thể như sau: Cụm 1 gồm các phường Củ Chi, Tân An Hội, Thái Mỹ, An Nhơn Tây, Nhuận Đức, Phú Hòa Đông, Bình Mỹ (huyện Củ Chi cũ); Hóc Môn, Xuân Thới Sơn, Đông Thạnh (huyện Hóc Môn cũ). Cụm 2 gồm các phường Bà Điểm (huyện Hóc Môn cũ); Đông Hưng Thuận, Trung Mỹ Tây, Tân Thới Hiệp, Thới An, An Phú Đông (quận 12 cũ). Cụm 3 gồm các phường Tây Thạnh, Tân Sơn Nhì, Phú Thọ Hòa, Tân Phú, Phú Thạnh (quận Tân Phú cũ); phường Tân Sơn Hòa, Tân Sơn Nhất, Tân Hòa, Bảy Hiền, Tân Bình, Tân Sơn (quận Tân Bình cũ). Cụm 4 gồm các phường Hạnh Thông, An Nhơn, Gò Vấp, An Hội Đông, Thông Tây Hội, An Hội Tây (quận Gò Vấp cũ); phường Đức Nhuận, Cầu Kiệu, Phú Nhuận, Bình Lợi Trung (quận Bình Thạnh cũ).

Cụm 5 gồm các phường Bình Thạnh, Gia Định, Thạnh Mỹ Tây, Bình Quới (quận Bình Thạnh cũ); phường Sài Gòn, Tân Định, Bến Thành, Cầu Ông Lãnh (quận 1 cũ); phường Bàn Cờ, Xuân Hòa, Nhiêu Lộc (quận 3 cũ); phường Khánh Hội (quận 4 cũ). Cụm 6 gồm các phường Chợ Quán, An Đông, Chợ Lớn (quận 5 cũ); phường Diên Hồng, Vườn Lài, Hòa Hưng (quận 10 cũ); phường Bình Thới, Hòa Bình, Phú Thọ, Minh Phụng (quận 11 cũ); phường Bình Tây, Bình Tiên (quận 6 cũ).

Cụm 7 gồm các phường Bình Phú và Phú Lâm (quận 6 cũ); phường An Lạc, Tân Tạo, Bình Tân, Bình Trị Đông, Bình Hưng Hòa (quận Bình Tân cũ). Cụm 8 gồm các phường Xóm Chiếu, Vĩnh Hội (quận 4 cũ); phường Tân Thuận, Phú Thuận, Tân Mỹ, Tân Hưng (quận 7 cũ); phường Phú Định, Chánh Hưng, Bình Đông (quận 8 cũ).

Cụm 9 gồm các phường Dĩ An, Đông Hòa, Tân Đông Hiệp (TP.Dĩ An, Bình Dương cũ); phường Hiệp Bình, Tam Bình, Linh Xuân (TP.Thủ Đức cũ). Cụm 10 gồm các phường Thủ Đức, Tăng Nhơn Phú, Long Bình, Long Phước, Long Trường, Cát Lái, Bình Trương, Phước Long, An Khánh (TP.Thủ Đức cũ).

Cụm 11 gồm các phường Vĩnh Lộc, Tân Vĩnh Lộc, Bình Lợi, Tân Nhựt, Bình Chánh, Hưng Long, Bình Hưng (huyện Bình Chánh cũ) và các phường Bình Khánh, An Thới Đông, Cần Giờ, Thạnh An (huyện Cần Giờ cũ); các phường Nhà Bè, Hiệp Phước (huyện Nhà Bè). Cụm 12 gồm các phường Thủ Dầu Một, Phú Lợi, Chánh Hiệp, Bình Dương (TP.Thủ Dầu Một, Bình Dương cũ) và các phường An Phú, Bình Hòa, Lái Thiêu, Thuận An, Thuận Giao (TP.Thuận An, Bình Dương cũ).

Cụm 13 gồm các phường Vĩnh Tân, Bình Cơ, Tân Uyên, Tân Hiệp, Tân Khánh (TP.Tân Uyên, Bình Dương cũ) và các phường Thường Tân, Bắc Tân Uyên (huyện Bắc Tân Uyên, Bình Dương cũ); các phường Phú Giáo, Phước Hòa, Phước Thành, An Long (huyện Phú Giáo, Bình Dương cũ).

Cụm 14 gồm các phường Hòa Lợi, Thới Hòa, Phú An, Tây Nam, Long Nguyên, Bến Cát, Chánh Phú Hòa (TP.Bến Cát, tỉnh Bình Dương cũ) và các phường Trừ Văn Thố, Bàu Bàng (huyện Bàu Bàng, Bình Dương cũ); phường Long Hòa, Thanh An, Dầu Tiếng, Minh Thạnh (huyện Dầu Tiếng, Bình Dương cũ).

Cụm 15 gồm các phường Vũng Tàu, Tam Thắng, Rạch Dừa, Phước Thắng (TP.Vũng Tàu, Bà Rịa – Vũng Tàu cũ) và các phường Long Hương, Bà Rịa, Tam Long (TP.Bà Rịa, Bà Rịa – Vũng Tàu cũ); các phường Châu Pha, Tân Hải, Tân Phước, Phú Mỹ, Tân Thành (TP.Phú Mỹ, Bà Rịa – Vũng Tàu cũ).

Cụm 16 gồm các phường Long Hải, Long Điền, Phước Hải, Đất Đỏ (huyện Long Đất, Bà Rịa – Vũng Tàu cũ) và các phường Nghĩa Thành, Ngãi Giao, Kim Long, Châu Đức, Bình Giã, Xuân Sơn (huyện Châu Đức, Bà Rịa – Vũng Tàu cũ); phường Hồ Tràm, Xuyên Mộc, Bình Châu, Hòa Hội, Hòa Hiệp, Bàu Lâm (huyện Xuyên Mộc, Bà Rịa – Vũng Tàu cũ); đặc khu Côn Đảo.

Tại hội nghị giao ban chuyên môn giáo dục phổ thông TP.HCM mới đây, ông Nguyễn Văn Phong – Phó Giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM cho biết, đối với mỗi cụm chuyên môn, với từng môn học thì Sở GD-ĐT đều cắt cử từ 1-2 cán bộ quản lý/giáo viên đảm nhiệm vai trò giáo viên mạng lưới để hỗ trợ về chuyên môn cho thầy cô trong cụm. Hiện nay Sở GD-ĐT TP.HCM đang tổng hợp các chính sách của các địa phương trước sáp nhập (Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu cũ) để tham mưu xây dựng chính sách hỗ trợ cho đội ngũ giáo viên mạng lưới, trình HĐND TP.HCM phê duyệt.

Sau sáp nhập, TP.HCM trở thành địa phương có quy mô siêu lớn về giáo dục, với hơn 3.500 cơ sở giáo dục các bậc học, ước tính gần 2,6 triệu học sinh và trên 100.000 cán bộ quản lý giáo viên. Đây cũng là địa phương rất đa dạng về các mô hình giáo dục.