Trung tâm Công nghệ Sinh học TPHCM – Một Dự án đầy hứa hẹn bị bỏ dở vì vướng mắc về tuổi hưu

TS Nguyễn Quốc Bình, một chuyên gia hàng đầu về nghiên cứu chuyển nạp gene trên cây trồng tại Đại học Laval, TP Québec, Canada, đã quyết định bán hết gia sản và cùng gia đình trở về Việt Nam vào năm 2004. Sự trở về này là kết quả của lời mời từ lãnh đạo TPHCM, với mục tiêu xây dựng một Trung tâm Công nghệ Sinh học hiện đại, mang tầm quốc tế và không lạc hậu sau 20 năm.

Sau gần 10 năm xây dựng, Trung tâm Công nghệ Sinh học đầu tiên tại TPHCM đã được hình thành với tổng kinh phí đầu tư lên tới 100 triệu USD. Trung tâm này đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, nghiên cứu và đăng ký bản quyền hàng loạt công trình phục vụ ngành nông nghiệp, thủy sản và sản xuất thuốc. Tuy nhiên, khi Trung tâm đang trên đà phát triển, TS Nguyễn Quốc Bình đã phải về hưu theo luật vào năm 2014, ở tuổi 60.

Ông Bình nhìn nhận rằng sự quyết tâm toàn diện của lãnh đạo thành phố là yếu tố then chốt giúp Trung tâm được thành lập. Tuy nhiên, ông cho rằng cơ chế và thể chế hiện hành đã không cho phép ông tiếp tục phát triển Trung tâm. Ông bày tỏ kỳ vọng vào sự nghiêm túc thực sự từ những người lãnh đạo thành phố trong việc tái thiết và phát triển Trung tâm.

Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, để thu hút nhân tài từ nước ngoài trở về, cần có một thể chế phát triển nhân tài, chứ không chỉ là chính sách thu hút nhân tài. Thể chế này cần đáp ứng được 3 tiêu chí: Trao quyền cho người có năng lực thực sự; Trao cơ chế linh hoạt để họ được thử, được sai và được sửa; Trao niềm tin để họ dám dấn thân và vượt qua sự trì trệ, kìm hãm.

Ông Dũng cho rằng nếu nhân tài vẫn bị trói buộc bởi các quy trình cứng nhắc, nếu quyết định của họ luôn phải ‘xin ý kiến tập thể’ và nếu họ không được bảo vệ khỏi những rủi ro thể chế khi đổi mới thì chẳng có lý do gì để họ ở lại hoặc cống hiến hết mình. Cải cách thể chế nhân tài phải là một phần trong cải cách thể chế quốc gia. Nếu không có tư duy chiến lược và quyết tâm thể chế như vậy thì mọi chương trình dù tốt đến mấy cũng chỉ là ‘vá víu’, không thể tạo nên bước ngoặt thật sự.

Lễ hội quốc tế Sâm Ngọc Linh và dược liệu năm 2025, một sự kiện lớn mang tầm quốc tế, dự kiến sẽ được tổ chức tại Quảng trường 24/3 thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam, từ ngày 1 đến ngày 3 tháng 8 năm 2025. Tuy nhiên, vào ngày 17/7 vừa qua, ông Trần Út, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố Đà Nẵng, đã thông báo rằng lễ hội này sẽ bị tạm dừng tổ chức và dự kiến sẽ được chuyển sang năm 2026.

Quyết định này đã được UBND thành phố Đà Nẵng thống nhất trong cuộc họp giao ban ngày 7/7 của Chủ tịch và các Phó Chủ tịch UBND thành phố. Sự kiện này ban đầu được tổ chức với mục đích quảng bá thương hiệu Sâm Ngọc Linh và dược liệu, đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của các địa phương vùng sâm. Sự kiện còn tạo cơ hội giao lưu, trao đổi kinh nghiệm, kiến thức, công nghệ trong nước và quốc tế về công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị Sâm Ngọc Linh.

Ngoài ra, lễ hội còn nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, phát triển du lịch sinh thái, cộng đồng và thu hút đầu tư vào các địa phương trong tỉnh. Sâm Ngọc Linh là cây dược liệu quý hiếm, có giá trị kinh tế rất cao, được xem là cây xóa đói giảm nghèo của người dân. Hiện mỗi kg sâm Ngọc Linh củ có giá giao động từ vài chục triệu đồng đến cả trăm triệu đồng. Riêng lá sâm Ngọc Linh có giá từ 5 triệu đồng đến cả 10 triệu đồng khi mùa lá khan hiếm.

Tỉnh Quảng Nam cũ, nay là thành phố Đà Nẵng, đã xác định diện tích vùng bảo tồn và phát triển Sâm Ngọc Linh là 15.567 ha. Ngoài ra, chính quyền đang nghiên cứu trồng di thực Sâm Ngọc Linh ở một số địa phương khác có điều kiện tương đồng để mở rộng, phát triển diện tích trồng Sâm Ngọc Linh. Tổng diện tích cho thuê môi trường rừng để trồng Sâm Ngọc Linh là 1.428,96 ha, trong đó hộ gia đình, cá nhân 428,96 ha; tổ chức, doanh nghiệp 1.000 ha. Diện tích trồng cây Sâm Ngọc Linh trên địa là 1.243,00 ha.

Lễ hội quốc tế Sâm Ngọc Linh và dược liệu là cơ hội để quảng bá và thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp Sâm Ngọc Linh, cũng như mở rộng thị trường tiêu thụ cho sản phẩm này. Tuy nhiên, do một số lý do khách quan, lễ hội đã bị tạm dừng tổ chức. Chúng ta sẽ phải chờ đợi đến năm 2026 để sự kiện này được tổ chức trở lại.

Trong thời gian chờ đợi, chính quyền và các đơn vị liên quan sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác bảo tồn và phát triển Sâm Ngọc Linh, cũng như các hoạt động quảng bá và xúc tiến thương mại cho sản phẩm này. Điều này sẽ giúp nâng cao giá trị và vị thế của Sâm Ngọc Linh trên thị trường, cũng như góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương.