Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu trái cây của Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ thiệt hại hàng tỷ đồng do tồn kho hàng trăm tấn thanh long, đậu, bắp vì chưa được cấp chứng thư xuất khẩu theo yêu cầu mới của châu Âu. Sự chậm trễ này bắt nguồn từ việc phía châu Âu phát hiện dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trong một số lô hàng thanh long và nhận thấy quy trình cấp chứng thư trước đây không đúng quy định.

Thay vì được cấp bởi cơ quan nhà nước Việt Nam, việc kiểm định và cấp chứng thư trước đây do doanh nghiệp tự thực hiện hoặc thông qua bên thứ ba. Sự thay đổi bất ngờ này đã tạo ra một cơn bão lớn, đe dọa ảnh hưởng đến lợi nhuận và công sức của người nông dân. Kể từ ngày 1/7, các doanh nghiệp không thể thực hiện giao dịch xuất khẩu sang châu Âu do vướng mắc thủ tục cấp chứng thư.

Ông Trần Đình Trung, Chủ tịch HĐQT Hợp tác xã Thanh long Thuận Tiến (Lâm Đồng), cho biết hơn 50 tấn thanh long của hợp tác xã đang tồn kho. Sự chậm trễ này có thể gây thiệt hại hàng tỷ đồng. Tình hình tương tự cũng diễn ra tại Công ty TNHH Sơn Trà (Lâm Đồng), nơi hàng chục tấn thanh long đông lạnh đang bị tồn kho. Đại diện công ty cho biết nếu trong vòng 5 ngày tới, chứng thư xuất khẩu không được cấp, toàn bộ số hàng này sẽ phải đổ bỏ, gây thiệt hại hàng trăm triệu đồng.

Sự chậm trễ trong việc cấp chứng thư không chỉ gây tổn thất trực tiếp đến doanh nghiệp và người nông dân mà còn ảnh hưởng đến giá trị xuất khẩu nông sản chung của cả nước. Ông Huỳnh Cảnh, Chủ tịch Hiệp hội Thanh long Bình Thuận (Lâm Đồng), nhấn mạnh rằng các quy trình, thủ tục xuất khẩu thanh long sang châu Âu đã có sẵn từ trước. Tuy nhiên, việc cơ quan chức năng yêu cầu thay đổi và ban hành lại quy trình, thủ tục mới đang khiến mọi thứ trở nên rườm rà.

Ngày 11/7, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (thuộc Bộ NN-MT) đã giao nhiệm vụ cho Sở An toàn thực phẩm TP Hồ Chí Minh thực hiện thủ tục kiểm tra an toàn thực phẩm và cấp giấy chứng nhận theo yêu cầu của châu Âu. Tuy nhiên, đến ngày 14/7, Sở An toàn thực phẩm TP Hồ Chí Minh vẫn chưa nhận được hướng dẫn cụ thể về việc cấp giấy chứng nhận, gây khó khăn cho việc thực hiện.

Tình trạng này cho thấy lỗ hổng trong việc thích ứng nhanh chóng với các thay đổi từ thị trường quốc tế. Khi đối tác chỉ yêu cầu một sự điều chỉnh về đơn vị cấp phép, nhưng lại phải chờ đợi hướng dẫn cụ thể từ bộ, ngành, điều đó không chỉ làm mất đi cơ hội xuất khẩu mà còn làm suy yếu niềm tin của doanh nghiệp và nông dân. Các doanh nghiệp và người nông dân đang chờ đợi hướng giải quyết cụ thể từ các cơ quan chức năng để nhanh chóng tháo gỡ khó khăn và khôi phục hoạt động xuất khẩu.

Ngày 27 tháng 7, Hiệp hội Thanh long Bình Thuận thông báo rằng 5 lô hàng xuất khẩu sang châu Âu đã được cấp giấy phép tạm thời. Tuy nhiên, quy trình chuẩn cho việc xuất khẩu này vẫn chưa được ban hành.

Ông Huỳnh Cảnh, Chủ tịch Hiệp hội Thanh long Bình Thuận, xác nhận với Báo Thanh Niên rằng sau khi Thủ tướng Phạm Minh Chính có ý kiến chỉ đạo về việc xử lý thông tin liên quan đến ngành hàng thanh long và hồ tiêu ‘tắc đường’ xuất khẩu, Sở An toàn thực phẩm TP.HCM đã cấp giấy chứng nhận cho 5 lô hàng thanh long xuất khẩu sang châu Âu với khối lượng khoảng 5 tấn vào chiều 25 tháng 7.

Tuy nhiên, do thủ tục kéo dài gần một tháng, chỉ khoảng 40-50% hàng hóa còn đủ chuẩn xuất khẩu. Giấy chứng nhận này chỉ được cấp tạm thời và chưa có quy trình chuẩn, khiến các doanh nghiệp lo lắng. Hiệp hội đang liên hệ với các doanh nghiệp để nắm lại thông tin và số lượng hàng hóa cần làm thủ tục xuất khẩu trong tuần tới.

Trước đây, việc test nhanh và hoàn thành thủ tục xuất khẩu chỉ mất một ngày. Bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM, xác nhận sở đã nhận yêu cầu và hồ sơ của 5 doanh nghiệp và trình UBND ký đột xuất để gỡ khó cho doanh nghiệp. Sở đang chờ Bộ giải quyết bổ sung biểu mẫu xuất khẩu cho châu Âu.

Một doanh nghiệp xuất khẩu cho biết sau văn bản chỉ đạo của Thủ tướng, họ liên hệ lại với đối tác châu Âu nhưng bị từ chối nhận hàng do nguồn cung gián đoạn. Hiện nay, phải chờ 2 ngày mới được cấp giấy chứng nhận, điều này ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm.

Văn phòng Chính phủ đã có công văn gửi Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Tài nguyên, Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương về việc xử lý thông tin liên quan đến ngành hàng thanh long và hồ tiêu xuất khẩu.

Hơn 450 hecta thanh long đạt tiêu chuẩn GlobalGAP tại tỉnh Lâm Đồng đang bước vào chính vụ thu hoạch. Tuy nhiên, người dân và doanh nghiệp đang đối mặt với khó khăn không thể xuất khẩu sang châu Âu do thiếu giấy chứng thư – chứng nhận An toàn thực phẩm. Tình trạng này đã kéo dài từ đầu tháng 7 đến nay, khiến khoảng 100 tấn thanh long bị hư hỏng và lượng hàng tồn kho gần tương đương.

Nguyên nhân của tình trạng này là do chưa có cơ quan Nhà nước ký Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm đối với thực vật xuất khẩu cho các doanh nghiệp. Đối với các lô hàng xuất khẩu sang châu Âu, phần lớn doanh nghiệp thực hiện kiểm tra tại TP.HCM, đồng nghĩa cơ quan chịu trách nhiệm cấp giấy chứng nhận trên là Sở An toàn thực phẩm TP.HCM. Trước đây, các doanh nghiệp thường quen làm việc với các chi cục kiểm dịch thực vật vùng – nơi phụ trách cấp giấy chứng nhận.

Thông tư 12/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ký ngày 19/6 và có hiệu lực từ ngày 1/7, đã chuyển thẩm quyền cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm đối với thực vật xuất khẩu từ Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật về UBND cấp tỉnh. Tuy nhiên, việc chuyển quyền chứng nhận từ cơ quan của Bộ về Sở đang khiến quy trình này bị ách tắc.

Tình trạng này không chỉ gây thiệt hại lớn cho các hộ dân, hợp tác xã, doanh nghiệp xuất khẩu thanh long sang châu Âu mà còn ảnh hưởng đến những đơn hàng xuất khẩu về sau. Hiệp hội thanh long Bình Thuận đã kiến nghị bằng văn bản lên UBND tỉnh Lâm Đồng về tình trạng này. Do phải chờ cả tháng, khách hàng từ châu Âu đã gửi thư thông báo sẽ cắt đơn hàng từ Việt Nam, chuyển qua mua thanh long từ Thái Lan, Ecuador.

Thiệt hại về kinh tế không phải là vấn đề quan trọng nhất, theo Hiệp hội thanh long Bình Thuận. Điều quan trọng hơn là niềm tin của người dân và đối tác đang bị ảnh hưởng. Nông dân thấy doanh nghiệp ngừng thu mua nên dừng sản xuất, đối tác cũng không còn niềm tin vì không thấy hàng hóa nhập khẩu theo cam kết. Điều này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngành xuất khẩu thanh long của Việt Nam trong thời gian tới.

Các doanh nghiệp xuất khẩu đang hy vọng chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng sẽ sớm có giải pháp để tháo gỡ khó khăn này. Nếu tình trạng này tiếp tục kéo dài, không chỉ thanh long mà còn nhiều loại trái cây khác cũng sẽ gặp khó khăn khi xuất khẩu sang châu Âu.

Tình trạng ùn ứ hàng hóa xuất khẩu sang EU đang trở nên nghiêm trọng khi nhiều lô hàng thanh long và hồ tiêu của Việt Nam gặp khó khăn trong quá trình xuất khẩu do không có cơ quan Nhà nước nào cấp Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm đối với thực vật xuất khẩu. Ông Huỳnh Cảnh, Chủ tịch Hiệp hội Thanh Long Bình Thuận, cho biết hoạt động xuất khẩu thanh long đang bị đình trệ nghiêm trọng với khoảng 100 tấn hàng hóa bị hư hỏng và hàng tồn kho lên đến 50-70 tấn.

Tương tự, 2 doanh nghiệp thuộc Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam cũng đang tồn kho lượng hàng có giá trị khoảng 2,4 triệu USD và không thể xuất khẩu do thiếu Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Ông Nguyễn Quang Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết cơ quan này đã có công văn hướng dẫn gửi các địa phương. Tuy nhiên, các sở địa phương cho rằng hướng dẫn đó chỉ áp dụng tại Việt Nam và cần bổ sung quy định theo yêu cầu của các nước nhập khẩu.

Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đang đề nghị sửa lại công bố thủ tục hành chính cho phù hợp. Việc điều chỉnh đang được gấp rút hoàn tất để đảm bảo hoạt động xuất khẩu không bị ảnh hưởng. Ngoài ra, Cục cũng đã gửi công văn đề nghị EU cho phép áp dụng mẫu giấy chứng nhận hiện tại, nhưng phía EU chưa có phản hồi.

Trong văn bản kiến nghị khẩn gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Sở An toàn thực phẩm TPHCM cũng nêu ra hàng loạt bất cập cần Bộ hướng dẫn liên quan đến thủ tục kiểm tra nhà nước về an toàn thực phẩm với thực phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu. Sở An toàn thực phẩm TPHCM kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường sớm ban hành quy định về hồ sơ, thủ tục cấp Giấy chứng nhận theo mẫu của nước nhập khẩu để kịp thời tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp.

Để giải quyết khó khăn cho doanh nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tích cực làm việc với các bên liên quan để sớm hoàn thiện thủ tục cấp Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho thực vật xuất khẩu. Bộ cũng khuyến khích doanh nghiệp chủ động xây dựng và áp dụng các quy trình sản xuất, chế biến và bảo quản sản phẩm để đảm bảo yêu cầu của thị trường nhập khẩu.

Hiện tại, các doanh nghiệp xuất khẩu đang chờ đợi những hướng dẫn cụ thể từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường để nhanh chóng hoàn tất thủ tục xuất khẩu hàng hóa sang thị trường EU. Hiệp hội các ngành hàng cũng kêu gọi sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng để giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn và duy trì hoạt động xuất khẩu. Bạn có thể tìm hiểu thêm thông tin tại: https://www.agroviet.gov.vn/

Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu đang đối mặt với khó khăn khi thông quan hàng hóa sang các thị trường, đặc biệt là châu Âu (EU), do vướng mắc trong việc xin cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm có nguồn gốc thực vật. Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam (VPSA) cho biết, từ ngày 1-7, việc cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm đã chuyển sang các cơ quan cấp tỉnh theo quy định của Thông tư số 12/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Tuy nhiên, quy định mới này không kế thừa đầy đủ các hướng dẫn từ Thông tư 44/2018, dẫn đến sự lúng túng và chậm trễ trong quá trình cấp giấy chứng nhận. Điều này đặc biệt gây khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu, khiến hàng hóa không thể thông quan kịp thời, ảnh hưởng đến tiến độ hợp đồng và gây thiệt hại về tài chính. Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam đã gửi kiến nghị tới Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đề nghị xem xét và đưa ra giải pháp kịp thời, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp giải quyết các vướng mắc.

Không riêng gì ngành hàng gia vị, xuất khẩu thanh long sang EU cũng đang vướng. Ông Huỳnh Cảnh, Chủ tịch Hiệp hội thanh long Bình Thuận (tỉnh Lâm Đồng), cho biết nhiều lô hàng thanh long xuất khẩu sang EU chưa có đơn vị cấp chứng thư để xuất khẩu. Phía thị trường châu Âu yêu cầu phải thực hiện lại quy trình cấp chứng thư do cơ quan nhà nước cấp.

Sở An toàn thực phẩm TP.HCM đã có văn bản gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường, kiến nghị Bộ sớm ban hành quy định hồ sơ, thủ tục cấp giấy chứng nhận theo yêu cầu của châu Âu. Đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho hay, từ ngày 1-7, phía EU yêu cầu việc cấp chứng thư phải do cơ quan nhà nước cấp. Cục cũng đã có Công văn gửi về phía địa phương đề nghị triển khai việc cấp chứng thư.

Trong bối cảnh này, các doanh nghiệp xuất khẩu đang eagerly chờ đợi sự can thiệp kịp thời của các cơ quan chức năng để tháo gỡ khó khăn. Việc chậm trễ trong cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp mà còn làm giảm sức cạnh tranh của hàng Việt trên thị trường quốc tế.

Các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp đang hy vọng rằng Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ sớm có hướng dẫn cụ thể và giải pháp hiệu quả để hỗ trợ họ vượt qua giai đoạn khó khăn này. Đồng thời, việc cải thiện quy trình cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cũng sẽ giúp tăng cường niềm tin của thị trường quốc tế vào hàng Việt, góp phần thúc đẩy xuất khẩu trong thời gian tới.