Xu hướng lao động tay nghề tìm kiếm cơ hội việc làm ở nước ngoài đang trở thành một vấn đề đáng lo ngại cho các ngành công nghiệp nội địa của Indonesia. Tình trạng “chảy máu chất xám” này đã và đang diễn ra khi nhiều người trẻ trình độ cao rời bỏ quê hương để tìm kiếm việc làm tốt hơn ở nước ngoài.

Anh Hirdan Radityatama Putra Laisa, 28 tuổi, là một trong số những người trẻ trình độ cao đó. Tốt nghiệp Đại học Indonesia năm 2019, hiện anh làm việc tại Tokyo với mức thu nhập 6 triệu yên/năm (khoảng 41.600 USD), gấp gần 6 lần so với mức lương của một người cùng trình độ và kỹ năng làm việc ở Indonesia. Laisa cho biết nhiều bạn của anh cũng đang tìm kiếm cơ hội làm việc ở nước ngoài.

Trong nhiều thập kỷ, Indonesia là quốc gia cung cấp nhiều người giúp việc và lao động phổ thông nhất thế giới. Tuy nhiên, những năm gần đây, ngày càng nhiều người trẻ trình độ cao như Laisa xuất ngoại tìm việc làm tốt hơn ở Nhật, Australia, Singapore… Điều này khiến giới lãnh đạo doanh nghiệp lo ngại về nguy cơ chảy máu chất xám.

Theo Ngân hàng Thế giới (WB), tỷ lệ nhập học bậc đại học, cao đẳng, trường nghề của Indonesia đã tăng từ 16% năm 2003 lên 45% năm 2023. Tuy nhiên, nhiều cử nhân vẫn không tìm được việc tương xứng với kỹ năng. Nhà nghiên cứu Firman Budianto tại Cơ quan Nghiên cứu và Phát triển Quốc gia (BRIN) nhận định: “Indonesia có ngày càng nhiều người học vấn cao, nhưng lại thiếu công việc có mức lương cạnh tranh”. Điều này khiến lực lượng lao động trình độ cao sang nước ngoài làm việc.

Theo số liệu chính phủ, lương trung bình ở Indonesia chỉ đạt 3,09 triệu rupiah mỗi tháng (khoảng 190 USD) tính đến tháng 2/2024. Kết quả là lao động trình độ cao ra nước ngoài ngày càng nhiều. Năm 2024, số lao động di cư đã tốt nghiệp trung cấp nghề tăng 83% (4.505 người) và nhóm có bằng cử nhân tăng 2,3 lần (3.421 người), chiếm 2,7% tổng lao động đi xuất khẩu.

Dữ liệu từ cơ quan thống kê Indonesia cho thấy tỷ lệ thất nghiệp giảm từ 4,82% xuống 4,76% vào tháng 2. Tuy nhiên, tỷ lệ thất nghiệp của lao động có bằng đại học là 5,25% trong năm 2024, cao hơn so với tỷ lệ thất nghiệp của lao động trình độ trung học phổ thông là 4,11%.

Nhật Bản đã trở thành điểm đến hấp dẫn đối với lao động Indonesia trình độ cao. Dữ liệu Bộ Tư pháp Nhật Bản cho thấy số người Indonesia là chuyên gia cấp cao và kỹ sư đã tăng từ 1.678 người năm 2016 lên 7.904 người năm 2024.

Để ngăn “chảy máu chất xám”, Chủ tịch Hội đồng Kinh doanh Indonesia Arsjad Rasjid kêu gọi doanh nghiệp cần nâng chuẩn quốc tế và đầu tư vào đổi mới để thu hút nhân tài. Một số doanh nghiệp nội địa đã tổ chức chương trình đào tạo kỹ sư công nghệ. Ví dụ, nhà cung cấp dịch vụ gọi xe và giao đồ ăn GoTo Group năm ngoái đã đào tạo 43 kỹ sư mới tốt nghiệp.

Giám đốc nhân sự GoTo Monica Lynn Mulyanto khẳng định đây là đầu tư chiến lược cho chủ quyền số và năng lực dài hạn. Tập đoàn khai thác quốc doanh Mind ID cũng triển khai nhiều chương trình phát triển nguồn nhân lực bao gồm đào tạo liên ngành, các cuộc thi đổi mới sáng tạo hỗ trợ phát triển nghề nghiệp và các chương trình chia sẻ kiến thức để chuẩn hóa thông tin và kiến thức chuyên môn.

Bộ trưởng Bộ Nhân lực Yassierli cho biết nếu người dân Indonesia muốn nâng cao kỹ năng và tìm việc làm tốt hơn ở nước ngoài, họ có thể đi. Nhưng trong tương lai, họ nên trở về xây dựng đất nước. Đây là thời điểm quan trọng để Indonesia cân nhắc chính sách giữ chân nguồn nhân lực chất lượng, xây dựng cơ hội việc làm trong nước và cải thiện hệ thống giáo dục – đào tạo để không bỏ lỡ “cơ hội vàng” từ dân số trẻ trình độ cao.

Nền kinh tế Mỹ đang đối mặt với nhiều dấu hiệu đáng lo ngại bất chấp thị trường chứng khoán lập đỉnh và số liệu việc làm vượt kỳ vọng. Sau sáu tháng kể từ khi Tổng thống Donald Trump bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai, những lo ngại ban đầu về chủ nghĩa bảo hộ và chính sách tăng thuế nhập khẩu đã phần nào lắng xuống nhờ vào một số số liệu tích cực gần đây. Các chỉ số kinh tế như tăng trưởng việc làm vượt dự báo, lạm phát tăng nhẹ, chỉ số S&P500 liên tiếp lập kỷ lục, và mùa báo cáo lợi nhuận quý II của các tập đoàn lớn với kết quả ‘tốt hơn mong đợi’ đã vẽ lên một bức tranh tương đối tích cực.

Tuy nhiên, đằng sau bức tranh tươi sáng này là một nền kinh tế đang mong manh và đối mặt với nhiều dấu hiệu suy yếu nghiêm trọng. Thị trường lao động Mỹ, một trong những chỉ số quan trọng của nền kinh tế, đang cho thấy những con số ‘đánh lừa’. Báo cáo việc làm phi nông nghiệp gần đây liên tục vượt kỳ vọng, trở thành lý do để thị trường chứng khoán bứt phá. Tuy nhiên, phần lớn việc làm mới được tạo ra trong các ngành như y tế, giáo dục và chính phủ – những ngành có năng động thấp. Tháng 6, chỉ số khuếch tán việc làm khu vực tư nhân đã rơi xuống dưới mốc 50, cho thấy số ngành giảm việc làm đã vượt số ngành tăng. Chuyên gia cảnh báo thị trường lao động Mỹ đang tiến gần đến điểm sụt giảm, nơi một cú sốc nhẹ từ phía cầu có thể khiến tỷ lệ thất nghiệp tăng mạnh.

Lĩnh vực nhà đất, một lĩnh vực nhạy cảm với lãi suất, cũng đang gặp ‘cơn đau’ từ lãi suất cao. ‘Bất động sản là lĩnh vực nhạy cảm nhất với lãi suất trong nền kinh tế, và thường là lĩnh vực kéo nền kinh tế vào suy thoái’, một kinh tế trưởng nhận định. Người mua nhà lần đầu đang phải trả nợ thế chấp với tỷ lệ cao hơn cả thời kỳ bong bóng bất động sản năm 2006. Tỷ lệ khoản vay với lãi suất trên 6% đã tăng vọt sau đại dịch.

Chi tiêu tiêu dùng, cỗ máy tăng trưởng của nền kinh tế, đang ‘hụt hơi’. Sau giai đoạn bùng nổ hậu đại dịch, chi tiêu thực tế đã giảm liên tiếp kể từ tháng 12/2023. Toàn bộ các nhóm thu nhập hiện đều đã gần cạn tiền tiết kiệm từ thời kỳ đại dịch, vốn giúp tiêu dùng Mỹ duy trì sức bật trong hai năm qua.

Thị trường chứng khoán Mỹ đang cho thấy vẻ hào nhoáng ảo của nền kinh tế. Chỉ số S&P500 tiếp tục thăng hoa, nhưng thực tế là nó ngày càng tách rời khỏi diễn biến kinh tế nội địa. Sự thống trị của nhóm ‘Magnificent Seven’ khiến chỉ số này phản ánh nhiều hơn kỳ vọng về AI, toàn cầu hóa và lợi nhuận ngoài nước hơn là ‘sức khỏe’ kinh tế Mỹ.

Chính sách thương mại của Mỹ đang trở thành ‘quả bom hẹn giờ’ thuế quan. Hiện tại, mức thuế nhập khẩu tại Mỹ là 16,6%, cao gấp 7 lần so với năm ngoái. Nếu không có gì thay đổi, mức này sẽ tăng lên 20,6% từ ngày 1/8. Tác động lạm phát của mức thuế cao hiện tại chưa thể tính toán, nhưng giá bán lẻ giữa hàng hóa có chịu thuế và không chịu thuế đang ngày càng tách biệt rõ rệt.

Vì vậy, con số lợi nhuận quý II khả quan không phải là chỉ báo đáng tin cho bức tranh kinh tế tương lai. Các nhà phân tích lưu ý, đà tăng của S&P500 hiện đang dựa trên kỳ vọng vào AI và giả định rằng ông Trump sẽ ‘rút lại đòn thuế quan vào phút chót’ – điều được giới phân tích gọi là chiến lược ‘TACO’. Tuy nhiên, niềm tin này rất có thể sẽ bị đảo ngược và khi đó, chứng khoán Mỹ có thể đối mặt với rủi ro điều chỉnh sâu.

Nền kinh tế Mỹ đang giống như ‘con ếch đang bị nấu từ từ’. Thị trường việc làm, nhà đất và tiêu dùng đều đang chậm lại và tiềm ẩn những dấu hiệu nguy hiểm. Sự lạc quan từ phố Wall và các tập đoàn lớn đang che lấp điểm yếu ngày càng rõ ràng ở tầng đáy của nền kinh tế. Môi trường chính sách hiện tại vừa không thân thiện với đầu tư, vừa không đủ mạnh để bảo vệ nền kinh tế.