Chính phủ đã chính thức ban hành Nghị định 01/2025/NĐ-CP sửa đổi một số điều của Nghị định 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh và xuất khẩu gạo. Việc sửa đổi nghị định này được kỳ vọng sẽ tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch và lành mạnh, từ đó nâng cao hiệu quả của chuỗi giá trị lúa gạo và tăng thu nhập cho nông dân.

Sau 7 năm triển khai, Nghị định 107 đã có tác động tích cực đến hoạt động kinh doanh xuất khẩu gạo. Tuy nhiên, quá trình thực thi cũng đã bộc lộ một số vấn đề cần được sửa đổi. Để chuẩn bị cho Nghị định mới, Bộ Công Thương đã nhiều lần họp và tổ chức hội thảo để lấy ý kiến về dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 107. Qua đó, Bộ đã cập nhật và điều chỉnh các quy định để phù hợp với tình hình thực tiễn, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động kinh doanh và xuất khẩu gạo.

Lúa gạo là ngành sản xuất quan trọng của Việt Nam, tạo sinh kế cho hàng chục triệu nông dân. Những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong sản xuất lúa gạo, góp phần bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và giữ vững vị trí là một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, ngành hàng lúa gạo Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt là khó khăn nội tại về chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ lúa gạo thiếu tính bền vững.

Giới chuyên gia nhận định, vấn đề cốt lõi là tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác điều hành xuất khẩu gạo, thúc đẩy tiêu thụ lúa gạo hàng hóa cho người dân với giá có lợi nhất. Để mở rộng thị trường xuất khẩu, TS Lê Quốc Phương, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại (Bộ Công Thương), cho rằng ngành lúa gạo Việt Nam cần dịch chuyển mạnh mẽ sang các dòng sản phẩm có giá trị gia tăng cao như gạo hữu cơ, gạo thơm, gạo Japonica sạch, phát thải thấp.

Xuất khẩu gạo đang đối diện với những quy định kỹ thuật ngày càng khắt khe từ các nước nhập khẩu. Việc Nhà nước và các hiệp hội, ngành hàng chủ động đàm phán cấp Chính phủ, xây dựng hàng rào kỹ thuật ngược và hỗ trợ doanh nghiệp bằng các công cụ phòng vệ thương mại sẽ giúp tạo ‘lá chắn’ bảo vệ cho hạt gạo Việt. Theo trang thông tin điện tử Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, Bộ và các địa phương đang đẩy nhanh việc thực hiện Đề án 1 triệu héc ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp để có nguồn cung gạo chất lượng cao và bền vững.

Giới chuyên gia dự báo, xuất khẩu gạo năm 2025 sẽ giảm cả lượng và giá so với năm 2024. Vì vậy, việc duy trì thị phần tại các thị trường truyền thống, tập trung vào phân khúc chất lượng cao được xem là giải pháp then chốt để giữ vị thế của gạo Việt. Trong hơn 1 tháng qua, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam luôn duy trì đà tăng nhẹ. Gạo Việt Nam giữ được giá xuất khẩu cao nhờ lợi thế gạo thơm và gạo chất lượng cao chiếm tỷ trọng lớn. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, để theo dõi tình hình xuất khẩu gạo, các doanh nghiệp cần thường xuyên cập nhật thông tin về thị trường và điều kiện xuất khẩu.

Tuy nhiên, 2 tháng đầu năm 2025, giá gạo xuất khẩu liên tục giảm đã tác động mạnh đến thị trường lúa gạo trong nước. Do vậy, việc thực hiện các giải pháp kiểm soát thu mua, dự trữ, xuất khẩu gạo góp phần làm lành mạnh thị trường cấp thiết hơn bao giờ hết. Các thông tin mới nhất về tình hình xuất khẩu gạo có thể được tìm thấy trên trang thông tin điện tử Tổng cục Hải quan.

Xuất khẩu gạo của Việt Nam đang đối mặt với một nghịch lý đáng lo ngại trong bối cảnh thị trường toàn cầu biến động. Mặc dù bán được nhiều gạo hơn, nhưng lại thu về ít tiền hơn. Thực trạng này cho thấy những thách thức sâu sắc trong việc nâng tầm giá trị hạt gạo Việt trên trường quốc tế.

Thống kê từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, trong 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt 4,9 triệu tấn, tăng 7,6% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu lại giảm 12,2%, chỉ còn 2,54 tỷ USD. Kéo theo đó, giá gạo xuất khẩu bình quân cũng đã giảm mạnh 18,4%, xuống mức 517,5 USD/tấn.

Tình trạng bán nhiều, thu ít trong xuất khẩu gạo không phải là vấn mới, mà là hệ quả kéo dài từ những hạn chế mang tính cấu trúc của ngành. Một trong những nguyên nhân cốt lõi là việc Việt Nam vẫn chủ yếu xuất khẩu gạo thô – loại sản phẩm có giá trị gia tăng thấp, khó cạnh tranh bằng chất lượng hay thương hiệu mà chủ yếu dựa vào giá rẻ. Bên cạnh đó, thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế còn khá mờ nhạt.

Trong bối cảnh ngành lúa gạo đối mặt nhiều thách thức, Việt Nam đang từng bước chuyển mình theo hướng chiến lược hơn, hướng tới phát triển bền vững và gia tăng giá trị. Nổi bật là xu hướng sản xuất gạo xanh phát thải thấp – được ví như tấm hộ chiếu xanh đưa nông nghiệp Việt ra thế giới. Đây là dòng sản phẩm tiên phong đáp ứng đúng xu hướng tiêu dùng thân thiện môi trường, đặc biệt tại các phân khúc cao cấp, và hiện Việt Nam là quốc gia duy nhất sở hữu sản phẩm này, tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể trong việc xây dựng thương hiệu quốc gia.

Ngành lúa gạo Việt Nam đang ở một ngã rẽ quan trọng – nơi viên ngọc thô cần được mài giũa thành sản phẩm có giá trị cao. Hành trình này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ, quyết liệt giữa Chính phủ, doanh nghiệp và người nông dân, để không chỉ gia tăng sản lượng mà còn nâng tầm giá trị, khẳng định vị thế gạo xanh của Việt Nam trên bản đồ nông nghiệp thế giới.

Để đạt được mục tiêu này, cần có sự hỗ trợ từ Chính phủ trong việc推廣 thương hiệu gạo Việt Nam, cũng như hỗ trợ doanh nghiệp và người nông dân trong việc sản xuất và xuất khẩu gạo chất lượng cao. Đồng thời, cần có những chính sách hỗ trợ để khuyến khích sản xuất gạo xanh phát thải thấp, giúp Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong lĩnh vực này.

Trước những thách thức và cơ hội đang mở ra, Việt Nam cần quyết tâm hơn nữa để nâng tầm giá trị hạt gạo Việt trên trường quốc tế. Đây không chỉ là nhiệm vụ của ngành nông nghiệp, mà còn là trách nhiệm của cả nước trong việc xây dựng thương hiệu quốc gia và khẳng định vị thế trên thị trường toàn cầu.

Trong bối cảnh ngành hàng lúa gạo toàn cầu đang chuyển mình để thích nghi với những thách thức về môi trường và chất lượng, Việt Nam đã nổi lên như một điểm sáng với việc cho ra mắt sản phẩm ‘gạo phát thải thấp’ từ Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao. Mới đây, sản phẩm gạo này đã vinh dự được xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản – một trong những thị trường có tiêu chuẩn cao và khó tính nhất thế giới.

Gạo phát thải thấp của Việt Nam được sản xuất dựa trên quy trình canh tác bền vững, chú trọng giảm thiểu phát thải khí nhà kính trong suốt quá trình trồng trọt. Những sản phẩm gạo này không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng cao mà còn được chứng nhận bởi các tổ chức quốc tế uy tín. Việc xuất khẩu gạo phát thải thấp sang Nhật Bản đánh dấu một bước tiến quan trọng của ngành hàng lúa gạo Việt Nam, mở ra những cơ hội mới cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo trong việc chinh phục các thị trường cao cấp.

Hiện nay, các doanh nghiệp Việt Nam đang tích cực tham gia vào Đề án 1 triệu ha, tập trung vào tăng cường sản xuất gạo chất lượng cao đồng thời giảm phát thải khí nhà kính. Các chuyên gia trong ngành đánh giá rằng gạo phát thải thấp của Việt Nam có tiềm năng lớn để tiếp cận và xâm nhập vào những thị trường cao cấp và có tiêu chuẩn nghiêm ngặt như Nhật Bản, Liên minh Châu Âu (EU), Mỹ và Úc.

Tuy nhiên, để đạt được thành công trong việc chinh phục các thị trường cao cấp, các doanh nghiệp Việt Nam cần tập trung vào việc xây dựng thương hiệu đặc trưng cho sản phẩm gạo phát thải thấp và không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm. Thủ tướng Chính phủ đã có yêu cầu đối với các địa phương về việc hoàn thành quy hoạch vùng chuyên canh 1 triệu ha lúa chất lượng cao trong quý 3 năm 2025. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN-MT) cũng được giao nhiệm vụ xây dựng và triển khai chiến lược phát triển thương hiệu gạo Việt phát thải thấp.

Với gạo phát thải thấp, Việt Nam kỳ vọng sẽ góp phần thay đổi cục diện của thị trường gạo toàn cầu và khẳng định vị thế của mình như một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Sự thành công của Đề án 1 triệu ha không chỉ giúp nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống cho nông dân mà còn đóng góp tích cực vào mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.