Xuất khẩu tôm của Việt Nam trong 6 tháng qua đã đạt mức kỷ lục hơn 2 tỷ USD, tăng 27% so với cùng kỳ năm 2024. Sự tăng trưởng ấn tượng này đến từ việc nhiều thị trường lớn tăng nhập khẩu tôm từ Việt Nam, đặc biệt là Trung Quốc.

Đáng chú ý, xuất khẩu tôm sang Trung Quốc đã tăng hơn 80% trong nửa đầu năm, giúp Trung Quốc vươn lên vị trí dẫn đầu nhập khẩu tôm Việt Nam. Với kim ngạch đạt gần 595 triệu USD, tăng 81% so với cùng kỳ, Trung Quốc đã trở thành thị trường bứt phá nhất trong số các thị trường nhập khẩu tôm của Việt Nam. Sự phục hồi tiêu dùng, nhu cầu cao dịp hè và nhu cầu cao đối với tôm hùm từ Việt Nam là các yếu tố chính đóng góp vào tăng trưởng này.

Các mặt hàng tôm xuất khẩu của Việt Nam cũng có sự tăng trưởng ấn tượng. Tôm chân trắng chiếm tỷ trọng cao nhất với 62,1%, tiếp theo là tôm loại khác (27,4%) và tôm sú (10,5%). Đặc biệt, nhóm ‘tôm loại khác’ đã ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng tới 124%.

Tuy nhiên, thị trường Mỹ – từng là đầu tàu xuất khẩu của tôm Việt – lại có dấu hiệu suy giảm. Dù kim ngạch 6 tháng vẫn tăng 13% lên 341 triệu USD, nhưng phần lớn tăng trưởng đến từ tháng 5 khi doanh nghiệp Việt đẩy mạnh giao hàng trước khi thuế đối ứng của Tổng thống Donald Trump có hiệu lực. Sang tháng 6, xuất khẩu sang Mỹ giảm tới 37%.

Các chính sách thuế quan của Mỹ đã khiến thị trường này trở nên bất ổn và khó dự đoán. Từ tháng 4, chính quyền Tổng thống Donald Trump bắt đầu áp thuế đối ứng 10% với nhiều mặt hàng nhập khẩu. Đến tháng 7, mức thuế với tôm Việt Nam được nâng lên 20% (chính thức áp dụng từ 1/8). Cùng với đó, doanh nghiệp còn đối mặt với các nguy cơ từ thuế chống bán phá giá sơ bộ hơn 35% và thuế chống trợ cấp dự kiến áp dụng cuối năm nay.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) dự báo xuất khẩu tôm Việt Nam sẽ chững lại trong tháng 7 và nửa cuối năm, triển vọng xuất khẩu phụ thuộc lớn vào chính sách thuế quan từ Mỹ; khả năng tái cơ cấu nhanh của doanh nghiệp để chuyển dịch sang các thị trường ít rủi ro hơn; tình hình dịch bệnh và chi phí đầu vào trong nước…

Trước biến động từ thị trường và chính sách quốc tế, doanh nghiệp tôm Việt cần chủ động tái cấu trúc chiến lược xuất khẩu. Giải pháp gồm đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc Mỹ, tận dụng ưu đãi EVFTA, CPTPP; đẩy mạnh sản phẩm chế biến sâu, phù hợp xu hướng tiện lợi, đảm bảo truy xuất nguồn gốc rõ ràng, tránh rủi ro gian lận thương mại.

Cùng với đó, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số toàn chuỗi và kiểm soát vùng nuôi đạt chuẩn sẽ nâng cao khả năng thích ứng, tối ưu chi phí. Doanh nghiệp cũng cần chuẩn bị tốt về tài chính, pháp lý để đối phó với thay đổi thuế từ các thị trường lớn.

Xuất khẩu tôm của Việt Nam sang Mỹ đang đối mặt với nhiều thách thức do các chính sách thuế quan gần đây. Việc Mỹ tạm thời hoãn áp thuế đến ngày 1/8 đã tạo điều kiện cho một số doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu trong nửa đầu tháng 7. Tuy nhiên, tâm lý dè dặt vẫn chiếm ưu thế trên thị trường.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu tôm trong tháng 7 dự kiến sẽ chững lại so với tháng 5 và tháng 6. Lý do chính là các đơn hàng ‘tránh thuế’ đã được đẩy đi sớm trước khi chính sách thuế quan mới có hiệu lực. Triển vọng xuất khẩu trong nửa cuối năm 2025 phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm diễn biến chính thức của chính sách thuế quan từ Mỹ, khả năng tái cơ cấu nhanh của doanh nghiệp để chuyển dịch sang các thị trường ít rủi ro hơn, tình hình dịch bệnh và chi phí đầu vào trong nước.

Nếu các mức thuế chính thức từ Mỹ không vượt quá kỳ vọng, Việt Nam có thể duy trì được nhịp xuất khẩu sang Mỹ ở mức ổn định thấp. Tuy nhiên, trong trường hợp thuế chống bán phá giá hoặc thuế chống trợ cấp ở mức cao, xuất khẩu sang Mỹ có thể giảm mạnh, kéo theo đó là tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành trong năm nay có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Trước tình hình này, các doanh nghiệp xuất khẩu tôm Việt Nam cần chủ động tái cấu trúc chiến lược xuất khẩu. Việc đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào Mỹ và tận dụng ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do như EVFTA, CPTPP là hướng đi cần thiết. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh phát triển sản phẩm chế biến sâu có giá trị gia tăng cao, phù hợp với xu hướng thực phẩm tiện lợi và ‘ready-to-eat’ đang ngày càng phổ biến.

Một yếu tố then chốt khác là đảm bảo truy xuất nguồn gốc minh bạch, tránh rủi ro bị cáo buộc gian lận thương mại hay chuyển tải bất hợp pháp. Ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số toàn chuỗi – từ nuôi trồng, chế biến đến quản trị đơn hàng – sẽ giúp nâng cao khả năng thích ứng của doanh nghiệp với những thay đổi trên thị trường.

Ngoài ra, việc chủ động vùng nuôi đạt chuẩn và kiểm soát chi phí trong chuỗi cung ứng là giải pháp quan trọng để bảo vệ biên lợi nhuận. Cuối cùng, doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ về tài chính và pháp lý để ứng phó linh hoạt với các chính sách thuế thay đổi bất ngờ từ các thị trường lớn, đảm bảo sự phát triển bền vững của hoạt động xuất khẩu.