Làm rõ khung pháp lý về quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa và Luật Tiêu chuẩn, Quy chuẩn kỹ thuật dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Theo đó, luật này sẽ chuyển đổi mô hình quản lý chất lượng từ quản lý hành chính sang quản trị rủi ro, tạo nền tảng pháp lý cho môi trường thương mại minh bạch và an toàn.
Theo Luật sửa đổi, thay vì chia sản phẩm thành nhóm 1, nhóm 2 như trước đây, sẽ xác định 3 mức rủi ro: Thấp, trung bình và cao, với các cơ chế giám sát phù hợp cho từng nhóm. Đối với hàng hóa rủi ro thấp, doanh nghiệp sẽ được quyền tự công bố tiêu chuẩn áp dụng. Nhóm rủi ro trung bình phải tự đánh giá hoặc chứng nhận thông qua tổ chức được công nhận đánh giá hợp quy. Trong khi đó, nhóm rủi ro cao buộc phải đánh giá bởi tổ chức được chỉ định, nhằm bảo đảm chất lượng và an toàn tuyệt đối.
Ông Hà Minh Hiệp, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn đo lường chất lượng quốc gia, đánh giá rằng việc chuyển đổi mô hình quản lý chất lượng theo rủi ro có ưu tiên giám sát và hậu kiểm thay cho tiền kiểm nhằm tăng hiệu quả, giảm can thiệp hành chính. Cách tiếp cận này đã được nhiều nước ASEAN và quốc tế áp dụng. Đặc biệt, các sản phẩm rủi ro cao bắt buộc phải quản lý rất chặt và phải có truy xuất nguồn gốc.
Luật sửa đổi cũng đặt trọng tâm vào việc ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) nhằm hiện đại hóa công tác quản lý, truy xuất, hậu kiểm và nâng cao hiệu quả thực thi. Luật xác lập khung pháp lý về hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI), là hệ sinh thái bao gồm tiêu chuẩn, đo lường, đánh giá sự phù hợp, kiểm tra và xây dựng chính sách.
Nhà nước sẽ đầu tư xây dựng hạ tầng chất lượng quốc gia trên nền tảng công nghệ số và AI, bảo đảm kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa cơ quan kiểm tra chất lượng, hải quan, truy xuất nguồn gốc, phản ánh người tiêu dùng và cảnh báo quốc tế để nâng cao năng lực giám sát và cảnh báo sớm. Việt Nam sẽ thiết lập Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng, kết nối giữa các bộ, ngành, địa phương, hải quan, các hiệp hội doanh nghiệp và cả người tiêu dùng.
Để triển khai hiệu quả, việc xây dựng hệ thống giám sát chất lượng cấp quốc gia cũng được yêu cầu triển khai sớm. Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định nhấn mạnh rằng Luật sửa đổi đánh dấu sự đổi mới toàn diện trong tư duy và phương thức quản lý lĩnh vực tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng.
Việc triển khai đồng bộ giữa các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp sẽ là chìa khóa để chuyển đổi mô hình quản lý chất lượng từ hành chính sang rủi ro không chỉ là cải cách trên giấy. Mục tiêu là tạo ra một môi trường thương mại minh bạch và an toàn cho người tiêu dùng, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Trước mắt, các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp cần tích cực triển khai các nội dung của Luật sửa đổi. Việc này nhằm đảm bảo sự chuẩn bị và thích nghi cần thiết cho việc chuyển đổi mô hình quản lý chất lượng theo rủi ro, đồng thời phát huy tối đa các lợi ích của Luật sửa đổi.
Trong thời gian tới, công tác tuyên truyền, hướng dẫn và hỗ trợ sẽ đóng vai trò quan trọng. Điều này giúp nâng cao nhận thức của các bên liên quan về những thay đổi trong quản lý chất lượng, đồng thời đảm bảo sự tuân thủ và thực thi hiệu quả các quy định mới.
Với những đổi mới toàn diện trong tư duy và phương thức quản lý, Việt Nam kỳ vọng sẽ tạo dựng được một môi trường kinh doanh lành mạnh, an toàn và chất lượng, góp phần nâng cao niềm tin của người tiêu dùng và tăng cường khả năng cạnh tranh của nền kinh tế.
